افزایش کیفیت و اصلاح خاک کشاورزی | آبرسانی صحیح به گیاهان با اصلاح خاک

اولین و مهم ترین نیاز گیاهان برای رشد و نمو خاک است. آب و مواد غذایی از طریق خاک جذب گیاه می شود و تنفس گیاه نیز در خاک انجام می گیرد.بنابراین کیفیت خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. اما به دلیل اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک از کره ی زمین قرار دارد ؛ بیشتر خاک ها PH  و شوری بالایی دارند و از نظر مواد مغذی فقیر هستند. لذا اصلاح خاک و افزایش کیفیت آن به منظور افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی و افزایش بهره وری امری ضروری است.

اگر شما هم علاقمند هستید در خصوص روش های اصلاح خاک اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.

اصلاح خاک چیست ؟

اصلاح خاک، فرایندی است که در آن برخی مواد معدنی به خاک اضافه می شوند تا ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود بخشند و محیطی مناسب برای رشد ریشه فراهم شود.

هدف از اصلاح خاک چیست؟

هدف از اصلاح خاک بهبود ویژگی های زیر در خاک است:

• بهبود ظرفیت نگهداری آب
• بهبود نفوذ پذیری خاک
• زهکشی بهتر
• بهبود هوادهی و ساختار خاک.

انواع اصلاح خاک

1- اصلاح خاک های سنگین و رسی (اصلاح خاک سفت)

به خاک‌هایی که بیش از 50 درصد ذرات تشکیل‌دهنده آن‌ها ، ذرات رس باشد، خاک سنگین یا خاک‌های رسی گفته می‌شود. این نوع خاک ها چسبنده هستند ، نفوذ پذیری کمی دارند و مستعد تشکیل سله هستند. راهکاری که به منظور افزایش خواص شیمیایی این نوع خاک ها ارائه می شود؛ به کار بردن مواد آلی و کودهای ارگانیک دامی است. این نوع کود ها نفوذ پذیری خاک را افزایش داده و باعث بهبود ساختار خاک می شوند.

نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که به دلیل اینکه کود های دامی در زیر خاک مستعد پوسیدگی هستند، بعد از کود دهی  نباید خاک را به شکل عمیق شخم زد .

علاوه بر این استفاده از کود های شیمیایی مانند هیومیک اسید با ایجاد منافذ به اندازه و کافی برای جذب  و حفظ آب و افزایش عملکرد و فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک، باعث اصلاح ساختار خاک می شوند.

همچنین برای بهبود خواص فیزیکی این نوع خاک ها در مقادیر کم می توان با افزودن ماسه ، سیلت ،  ورمیکولیت ،کمپوست ، پیت ماس، سنگ گچ و حتی کرم های خاکی نفوذ ناپذیری و چسبندگی خاک را برطرف و باعث سبک شدن بافت آن شد. اما طبیعتا در خاک های با وسعت زیاد این روش هزینه ی بالایی دارد و مقرون به صرفه نیست .

به همین دلیل می توان با کشت برخی محصولات مانند علوفه به تدریج خاک را اصلاح نمود. در صورتی که میزان سنگینی خاک به قدری زیاد باشد که گیاه نتواند جوانه بزند می توان با اضافه کردن کاه و بقایای گیاهان بافت خاک را سبکتر و ضمینه را برای جوانه زنی گیاه فراهم کرد.

گفتنی است امروزه در کشورهای پیشرفته برای اصلاح فضای سبز از دستگاهها و ابزارهای هوادهی به نام aerator استفاده شود. این دستگاه ها کلوخهای خاک را از زمین خارج می کنند یا سوراخهایی در زمین ایجاد می کنند تا حفرات و فضایی در داخل آن ایجاد شده و تراکم آن کاهش یابد.

مزایای اصلاح خاک با کود های دامی

یکی از بهترین اصلاح کننده های خاک های خیلی رسی و خیلی ماسه ای استفاده از کودهای دامی است که از مهم ترین مزایای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کود های دامی خاک را تقویت و مواد مغذی آن را تامین می کند.
• کودهای دامی بازدهی آبیاری را افزایش می دهد.
• در صورتی که قدرت خرید کودهای شیمیایی را ندارید، بهترین جایگزین کود های دامی است.
• در صورتی که به دنبال تولید محصولات ارگانیک و بدون استفاده از کود های شیمیایی هستید؛ کود های دامی بهترین انتخاب است.

روش های جلوگیری از سفت شدن خاک

برای جلوگیری از سفت شدن خاک رعایت نکات زیر توصیه می شود:

• زمانی که زمین بسیار خیس یا بسیار خشک است، شخم نزنید تا زمانی که رطوبت به حد مطلوب برسد.
• درصورت امکان بیش از یک بار در سال شخم نزنید و کشت دوم انجام ندهید. زیرا تردد ماشین آلات به بستر خاک صدمه می زند و شخم زدن زیاد سرعت تخریب و تجزیه شدن خاک را بیشتر می‌کند.
• استفاده از مالچ موجب کاهش و جلوگیری از فشردگی خاک در اثر رفت و آمد زیاد می شود. همچنین باعث جذب بهتر آب می شود.
• از تردد بیش از حد ماشین های کشاورزی در زمین جلوگیری کنید.

2- اصلاح خاک های شور

به تجمع بیش ‌از حد نمک‌های قابل ‌حل و عناصر معدنی موجود در آب ‌و خاک در ناحیه ریشه، که امکان جذب آب کافی را برای گیاه با مشکل مواجه ‌کنند، شوری خاک گفته می شود میزان شوری نیز در خاک ها و شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت است. عوامل مختلفی مانند کاهش بارندگی ها، عدم زهکشی، انتقال شن های نمک به همراه باد، بالا آمدن آبهای شور زیر زمینی به سطح خاک و… باعث شوری خاک می شوند.

یکی از راه حلی که برای رفع شوری خاک ارائه می شود؛ عملیات آب شویی است. در این روش زمین به کرت های مناسب تقسیم می شود و با آب با کیفیت بالا ( شور نباشد) به صورتی سنتی آبیاری می شود. این عمل بسته به میزان شوری ممکنه است 3-6 ماه زمان ببرد. با آبیاری کرتی املاح نمک موجود به اعماق زمین فرو می روند و با لوله های زهکشی تعبیه شده در زمین به بیرون از مزرعه رانده می شوند. توجه داشته باشید در صورتی که سیستم زهکشی وجود نداشته باشد؛ شوری بعد از مدتی به سطح خاک برمی گردد. بنابراین اجرای سیستم زهکشی  برای اصلاح شوری خاک ضروری است..

روش دیگر برای اصلاح خاک های شور استفاده از کودهای شیمیایی است. کود هایی مانند گوگرد معدنی و گوگرد پتروشیمی با حلالیت بالا ، هیومیک اسید و آنتی سالت ها تاثیر چشم گیری در کاهش شوری دارند.البته استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی نه تنها باعث رفع شوری نمی شود، حتی ممکن است شوری خاک را افزایش دهد.به همین دلیل استفاده از خاک های دارای بقایای گیاهی و کمپوست های تولید شده از بقایای گیاهی ، که شوری نسبتا کمی دارند، برای اصلاح خاک های شور مناسب تر اند.

3- اصلاح خاک ماسه ای

خاک های ماسه ای به دلیل اینکه ذرات درشت تری دارند، نفوذ پذیری بیشتری دارند و همان طور که آب را سریع جذب می کنند، خیلی سریع هم آب و مواد معدنی موجود در خاک رو از دست می دهند. بنابراین خاک های بسیار ماسه ای نیز نیازمند اصلاح هستند تا بافت منسجم تری پیدا کنند. روشی که برای اصلاح این گونه خاک ها ارائه می شود استفاده از خاک های رسی ، کود های دامی و زئولیت است.

انواع اصلاح کننده های خاک

در حالت کلی اصلاح کننده های خاک به دو دسته ی ارگانیک (آلی ) و غیر ارگانیک تقسیم می شود.

1-مواد اصلاح کننده ارگانیک (آلی) :

مواد اصلاحی ارگانیک موادی هستند که از بقایای گیاهان و موجودات زنده تولید می‌شوند. تراشه‌های چوب، پسماندهای طبیعی، علوفه خرد شده، کاه، کمپوست، کود حیوانی ، کودهای هیومیکی ، خاکستر و خاک اره جزو مواد ارگانیک هستند.

2- مواد اصلاح کننده غیر ارگانیک :

مواد اصلاحی غیر ارگانیک از مواد معدنی ساخته می‌شوند و که به وسیله انسان تولید می‌شوند. موادی مانند ورمیکولیت که معدنی می‌باشد و توانایی نگهداری آب زیادی دارد و یا پرلیت که ماده معدنی است و شرایط مناسب برای ریشه‌زایی و رشد گیاهان را فراهم می‌کند و همچنین شن و ماسه از اصلاح کننده‌های غیر ارگانیک خاک می‌باشند.

بهترین نوع خاک

بهترین نوع خاک برای باغات و مزارع خاک لومی است. این نوع خاک دارای مقادیر مساوی ماسه، شن و سیلت و مقدار کمی خاک رس است.شن و ماسه موجب جریان راحت تر هوا در خاک می شوند و آب را در خود نگه نمی دارند. در عوض خاک رس موجود در آن آب را به مدت زیادی در خود نگه می دارد.

ذرات سیلت نیز از نظر اندازه و میزان نگه داری آب بین شن و ماسه و رس قرار دارند. یعنی از خاک رس درشت تر و از شن و ماسه بافت ریز تری دارند و از نظر میزان نگهداری از آب نیز رطوبت را بیشتر از شن و ماسه نگه می‎دارند ولی مواد مغذی آن از خاک رس کمتر است. همچنین سیلت باعث ترکیب این دو نوع خاک با همدیگر می شود.

سخن آخر

همان طور که اشاره شد خاک های سفت و سنگین ، خاک های شور و یا خاک های خیلی سبک برای کشاوزی و باغبانی مناسب نیستند، به همین دلیل نیاز است با روش های مناسب نسبت به اصلاح بافت خاک اقدام شود.

اصلاح بافت خاک باعث آبیاری راحتر، افزایش نفوذ پذیری خاک و نگهداری بیشتر آب و بهبود ساختار خاک می شود و در نتیجه در کاهش مصرف آب و افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی موثر است.

در صورتی که قصد طراحی و اجرای سیستم های آبیاری نوین مانند آبیاری قطره ای یا بارانی را دارید ؛ ما در شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به سه دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های نوین آبیاری و انواع لوله های پلی اتیلن آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم.