آبیاری خرما به چه صورت انجام میگیرد ؟ | روش های آبیاری خرما

یکی از مقدس ترین و قدیمی ترین درختان میوه ؛ نخل خرما است. میوه خرما به دلیل خواص بالای آن جایگاه ویژه ای در رژیم غذایی ایرانی و اسلامی دارد و از چنان احترامی بین مردم برخوردار است که  همانند انسان واحد شمارش آن ” نفر” است. یعنی گفته می شود 10 نفر نخل ، 5 نفر نخل و ….

همچنین تنها درختی است که وقتی سر آن قطع می شود، می میرد و دیر جوانه نمی زند. این درخت در شهرهای گرم خشک کشور مانند جنوب، خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان، یزد و… کشت و پرورش داده می شود. یکی از نکات مهم در پرورش این درخت آبیاری آن است که تاثیر بسزایی در رشد و باردهی آن دارد.

اگر شما هم علاقمند هستید در خصوص روش های آبیاری نخل خرما اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.

خرما چیست ؟

 درخت خرما، گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری از تیره نخل‌هاست و بیشتر در مناطق جنوبی وگرم کشور کشت می‌شود. نخل قامتی راست دارد و ارتفاع آن به 10 تا 20  و حتی 30 متر می‌رسد و تنه خرما از بقایای به‌جامانده از غلاف برگ‌ها به وجود می‌آید. این درخت به شرایط دمایی بالا و رطوبت هوای کم برای رسیدن میوه‌هایش نیاز دارد.

آبیاری نخل خرما

با اینکه پرورش نخل خرما معمولا در مناطق گرم و خشک و کم باران انجام می شود و این درخت نسبت به کم آبی مقاوم است؛ اما برای رشد و افزایش باردهی به میزان مناسبی از آب با کیفیت نیاز دارد.

به طوری که برای تولید یک کیلوگرم خرما به دو متر مکعب آب نیاز است. همچنین میزان آب مورد نیاز نخل خرما به نوع رقم و سن درخت بستگی دارد.به طوری که نیاز آبی نخل جوان را 50 درصد نخل بارور در نظر می گیرند. در حالت کلی می توان گفت فاصله ی آبیاری نهال خرما در ماه اول یک روز در میان، در ماه دوم دو روز در میان، در ماه سوم سه روز در میان و بعد از آن هفته ای یک مرتبه و در زمستان ده روز یک بار می باشد.

در درختان بارور به شرط خاک سبک آبیاری در تابستان 4-7 روز یک بار و در زمستان 20-30 روز یکبار انجام میشود. در خاک های سنگین نیز در تابستان 7-12 روز یکبار و در زمستان 30-45 روز یکبار مناسب است. البته در فصل زمستان بارش های زمستانه می تواند دفعات آبیاری را 1-2 بار کاهش دهد.

عوامل تاثیر گذار در رشد نخل خرما

عملکرد و کیفیت خرما به عوامل مختلفی مثل نوع خاک و حاصلخیزی آن ، شرایط آب و هوایی، تغذیه و کودهی بستگی دارد که در زیر شرح داده می شود.

خاک : مناسب ترین خاک برای رشد و باروری خرما ، خاک سبک و لوم شنی با رطوبت و زهکشی مناسب است. همچنین خرما نسبت به درختان میوه ی دیگر تحمل بیشتری نسبت به شوری خاک دارد و شوری تا 4 دسی زیمنس بر متر را می تواند تحمل کند.

تجربه نشان می دهد ممکن است خرما در خاک های سنگین با تهویه و زهکشی نامناسب پایدار بماند اما تولید میوه آن اقتصادی نخواهد بود . بنابراین توصیه می شود از کاشت نخل در خاک‌های بسیار سبک و بسیار سنگین و با شوری بالا اجتناب شود.

آب : اگرچه نخل خرما نسبت به کم آبی مقاوم است ولی بهترین نخل‌ها و بیشترین مقدار محصول در زمین هایی است که مقدار مناسبی آب شیرین دریافت می کنند.

در صورتی که نخل حدود چند هفته با کم آبی روبرو شود، علائم کم آبی را به طور خیلی جزئی در برگ ها ظاهر می شود و تغییر رنگ برگ ها نیز به کندی اتفاق می افتد و اگر به مدت طولانی ادامه پیدا کند، به تدریج برگ های پیر درخت خشک می شوند تا آب موجود در آن ها به مصرف برگ های جوان برسد و به این ترتیب گیاه خرما می تواند چندین سال به زندگی خود ادامه دهد.

دما : رشد درخت خرما در دمای مداوم 10 درجه سانتی‌گراد و بالاتر صورت گرفته و در دماهای کمتر، رشد آن متوقف می‌شود.همچنین برای رسیدن کامل میوه، تابستان باید هوا گرم و خشک باشد. به طور کلی دمای ایده آل برای کشت خرما 25-32 درجه سانتی‌گراد می باشد.

کود : درخت خرما برای رشد و باردهی به میزان مناسب از مواد معدنی مانند ازت، فسفر و پتاس نیاز دارد که باید بخشی از آنها از طریق کودهی تامین شود. همچنین استفاده از کود حیوانی پوسیده هر دو سال یک بار به میزان 30-50 کیلو گرم برای هر درخت می تواند بسیار مفید باشد.

روش های آبیاری نخل خرما

معمولا آبیاری نخلستان به روش های زیر انجام می شود :

آبیاری سطحی

1-آبیاری نواری : آبیاری نواری بیشتر مناسب نهال های جوان است . در این روش نهال های خرما وسط نوارهایی با عرض 5/1 تا 2 متر با ارتفاع حدود 30 سانتی متر قرار می گیرند و به تدریج با بزرگ تر شدن نهال ها عرض نوار ها نیز بیشتر می شود . به طوری که در سن 3-6 سالگی به حدود 3 متر می رسد. طول نوار ها نیز به جنس خاک ، شیب زمین و میزان آب بستگی دارد. معمولا زمانی که نخل ها به سن باروری رسیدند روش نواری به روش کرتی تغییر می کند.

2– آبیاری کرتی : در بعضی از نخلستان ها برای آبیاری از روش کرتی استفاده می شود به این صورت که  چند درخت داخل یک کرت قرار می گیرند و آب از یک طرف وارد کرت شده و به تدریج کل کرت را پر می کند.

3– آبیاری حوضچه ای : آبیاری حوضچه ای  یا تشتکی نوع دیگری از آبیاری است که در آن حوضچه هایی دور هر نخل حفر می شود و داخل آن ها پر از آب می شود. اندازه ی حوضچه نیز بسته به سن نخل ، بافت خاک و میزان جریان آب متغیر است. در این روش فاصله ی بین نخل ها آبیاری نمی شود به همین دلیل در کاهش مصرف آب و افزایش راندمان آبیاری تاثیر گذار است.

4– آبیاری شیاری ( جوی و پشته ای) : از این روش برای آبیاری درختان جوان خرما استفاده می شود. به این صورت که در یک طرف خط کاشت درختان جویی احداث می شود و با بزرگ شدن درختان جوی دیگر در سمت دیگر درختان درست می شود.

در خاک های سبک طول جوی تا 100 هم می رسد اما در خاک های سنگین نباید بیشتر از این مقدار باشد.

آبیاری نیمه سطحی

5– آبیاری جزر و مدی

در این روش از جزر و مد رودخانه ها و دریاها استفاده می شود .و کمترین میزان هزینه و دخالت انسان را دارد. به این صورت که نخلستان ها را در امتداد سواحل خرمشهر و اروند رود احداث می کنند . رودخانه اروند رود دو بار در شبانه روز جزر و مد دارد. و بطور طبیعی در زمان مد یک شبکه آبیاری بصورت کانال آبیاری و در زمان جزر همانند یک کانال زهکشی عمل می کند.

در این روش آبیاری دو نوع نهر وجود دارد . نام نهر اصلی انشعاب گرفته از رودخانه است بنام ( عردبه) یا ( نهر پدر) و نام نهر فرعی ( عباره ) است و آب را به درختان نخلستان خرما می رساند. تجربه نشان می دهد در زمان جزر های کوتاه آب با کیفیت بهتر زمان مد است و در نتیجه پمپ نصب کرده تا در زمان جزر بیشترین استفاده را ببرند. در این روش آب تا عمق 60 سانتیمتری نفوذ می کند.

از معایب این روش می توان به بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی، جمع شدن املاح در سطح خاک و کمتر شدن کیفیت و شور شدن آب رودخانه های اروند و کارون اشاره کرد.

آبیاری تحت فشار

6- آبیاری قطره ای : امروزه با گسترش فناوری به منظور استفاده بهینه از منابع آبی و افزایش راندمان تولید از روش های موضعی مانند آبیاری قطره ای استفاده می شود. در این روش آب به وسیله پمپ وارد لوله ها شده و پای درخت می رسد و سپس به وسیله ی قطره چکان یا بابلر در اختیار گیاه قرار می گیرد. تعداد دفعات آبیاری به روش قطره ای در ماه های گرم سال یک روز در میان و در ماه های سرد سال هر سه روز یک بار توصیه می شود.

البته در زمستان در شرایط بارش فاصله ی آبیاری ها می تواند افزایش پیدا کند.

مزایای آبیاری قطره ای در نخلستان

• باعث کاهش مصرف آب می شود.
• از تبخیر و هدر رفت آب جلوگیری می کند.
• موجب افزایش سطح تولید می شود.
• بهبود کیفیت محصول خرما را در پی دارد.
• از رشد علف های هرز جلوگیری می کند.
• استفاده از نیروی انسانی را کاهش می دهد.
• موجب کاهش فرسایش خاک می شود.
• در مصرف انرژی صرفه جویی می شود.
• امکان کودهی نخل ها به همراه آبیاری وجود دارد.

نخل خرما در گلدان

امکان پرورش نخل خرما به عنوان درختچه ی زینتی در گلدان وجود دارد و به دلیل مقاومت بالای این گیاه نگهداری آن راحت است. البته نیازهای گیاه از جمله آب ،نور، دمای مناسب و کود را نیز باید فراهم و بیماری های قارچی و آفت آن بررسی و درمان شود. در این صورت یک درختچه ی بسیار زیبا با برگ های سوزنی یا پهن به شما می دهد و فضای منزلتان را بسیار دلباز و سرسبز نشان می دهد.

دما : دمای مناسب برای گلدان نخل در طول روز بین 16تا 21 درجه سانتی‌ گراد و در طول شب 16 درجه سانتی‌گراد می باشد.

نور : از نظر نور نیز گلدان نخل باید از تابش شدید و بیش از حد آفتاب و یا برعکس، کمبود نور محافظت شود. در صورت قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید گیاه دچار پژمرده و چروکیده شدن ، قهوه ‌ای یا خاکستری شدن برگ‌ها که در نهایت باعث ریزش برگ و مرگ خواهد شد. بنابراین بهترین مکان برای قرار دادن گلدان نخل پشت پنجره آفتاب ‌گیر می باشد.

آب : نخل در گلدان برای رشد و حفظ طراوت به آب کافی نیاز دارد و اگر آب کافی دریافت نکند، برگهای آن خشک شده و نوک و حاشیه برگها قهوه ‌ای می‌شود. درخت نخل نیاز به خاک مرطوب دارد اما هرگز نباید خاک آن کامل خشک شده یا در آب غرق باشد. بهتر است  بگذارید سطح رویی خاک گلدان خشک شود وسپس اقدام به آبیاری کنید. در فصل زمستان نیز خاک باید تا عمق بیشتری خشک شود. همچنین آبیاری را تا زمانی ادامه دهید که آب از سوراخ ته گودال خارج شود و حتماً آب زیر گلدانی را خالی کنید.

کود : کودی که به گلدان نخل داده می شود بهتر است مایع رقیق شده باشد و تنها در فصل رشد فعال یعنی از اواخر زمستان تا اوایل پاییز به گیاه داده شود. کودهی بیش از اندازه باعث قهوه ‌ای شدن نوک و حاشیه برگها می شود و اگر در دوز خیلی زیاد داده شود ممکن است باعث سوزاندن ریشه و مرگ گیاه شود.

سخن آخر

همان طور که اشاره شد نخل های خرما برای رشد و نمو و تولید میوه ی باکیفیت و با تناژ بالا به میزان مناسبی از آب شیرین و باکیفیت نیاز دارند. در شرایط کنونی به دلیل کمبود بارش ها و لزوم صرفه جویی در مصرف آب بهترین روش استفاده از آبیاری قطره ای به عنوان یکی از روش های نوین آبیاری است. تا ضمن کاهش مصرف آب از مزایای این روش بهره مند شود.