یکی از چالش های اساسی پیشروی کشاورزان در مناطق خشک و نیمه خشک کمبود منابع آبی و کیفیت پایین آب (شوری آب ) می باشد. اما آیا در چنین مناطقی نباید کشاورزی کرد؟!
شوری آب و خاک هایی که تحت تاثیر شوری قرار گرفته اند، موجب کاهش عملکرد محصول شده و منابع خاک را در معرض خطر قرار می دهد. بنابراین نیازمند مدیریت ویژه ای هستیم تا به تولید بهینه در کشاورزی صدمه ای نزند. و روند تخریب خاک کنترل شود. در این راستا ارائه ی راحل هایی می تواند کمک کننده باشد.
◾️شوری آب چیست؟
شوری به وجود نمک در آب و خاک کشاورزی اشاره دارد. نمک به طور طبیعی در آب‌های سطحی و زیر زمینی و خاک وجود دارد. و رایج‌ترین نمکی که منجر به شوری در آب و خاک می‌شود سدیم کلرید است، اما مواد دیگری از قبیل منیزیم، کلسیم، پتاسیم و… نیز می‌توانند باعث شوری در آب و خاک شوند.
شوری خاک موجب زرد شدن و سوختن برگ گیاهان،سمی شدن گیاه ،کاهش رشد ، پژمردگی و در نهایت مرگ گیاهان می شود.
◾️اندازه گیری شوری آب و خاک
اندازه گیری شوری آب و خاک باید در آزمایشگاهای تخصصی بررسی و میزان آن مشخص گردد.معمولا شوری در ۴ سطح شوری کم ،شوری متوسط ،شوری و شوری زیاد طبقه بندی می شود.
◾️راهکارهای مناسب برای مدیریت شوری آب و خاک در کشاورزی
۱_انتخاب گیاه مناسب و مقاوم
در مناطقی که آب و خاک شور دارند باید گیاه مقاوم یا ارقام مقاوم به شوری کشت شود تا در اثر تنش شوری از بین نرود.
یکی از این گیاهان مقاوم به شرایط نامساعد محیطی مثل شوری آب، خاک و همچنین خشکی و کم‌آبی درخت پسته است که به عنوان مهم‌ترین محصول اقتصادی می توان در بسیاری از مناطق کویری و خشک کشت شود.
لازم به ذکر استEC تا ۸۰۰۰ هیچ تاثیر منفی بر عملکرد پسته ندارد.
محصولی که می توان ضمن آباد کردن مناطق خشک و کم آب ارز آوری بسیار خوبی برای کشور داشته باشد.
۲_استفاده از روش های نوین آبیاری
روش های قدیمی ابیاری مانند آبیاری کرتی و جوی و پشته ای از نظر تغییر فاصله ی آبیاری ها و مقدار آبیاری قابلیت انعطاف ندارند. هر چند آبیاری غرقابی می تواند میزان نمک را شستشو دهد اما نیازمند حجم زیادی از آب است که موجب هدر رفت آب می شود.
استفاده از روش های نوین آبیاری مثل آبیاری قطره و بارانی ضمن صرفه جویی در مصرف آب با کم کردن فاصله ی ابیاری ها و مرطوب نگهداشتن خاک از شوری خاک جلوگیری می کند. البته شوری آب می تواند به سیستم ابیاری صدمه وارد کند و موجب گرفتگی قطره چکان ها شود که با شستشوی دوره ای سیستم آبیاری و اسید شویی می تواند این مشکل را رفع نمود.
۳_شستشوی خاک در زمستان
بارش های زیاد در زمستان می تواند نمک های تجمع یافته روی خاک که از دوره ی کشت قبل روی خاک مانده اند را شستشو داده و از بین ببرد.
در صورتی که بارش در حد زیادی نباشد لازم است با آبیاری و غرقابی کردن خاک زمینه را برای شستشوی خاک و شیرین کردن آن فراهم نمود. همچنین در زمستان از روش روغن پاشی نیز استفاده می شود.
۴_آبیاری قبل از کشت
از آنجایی که بذر و جوانه به شوری خاک بسیار حساس است بنابراین لازم است زمین کشاورزی یک بار قبل از کشت آبیاری شود. تا نمک های موجودشسته و ازدسترس جوانه خارج شود.
۵_زهکشی
زهکشی به منظور شستشوی خاک و خارج کردن نمک از ناحیه ریشه گیاه انجام می شود. این عمل در خاک های شنی به راحتی و در خاک های رسی به سختی انجام می گیرد.
۶_قرارگیری ریشه در سطح خاک
مطالعات علمی نشان می دهد هر چقدر ریشه گیاه در عمق کمی قرار گیرد و سحطی باشد مقاومت بیشتری در برابر شوری آب و خاک خواهد داشت.
۷_زمان بندی کشت
به دلیل اینکه گیاه به هنگام جوانه زنی به نسبت سایر مراحل رشد به شوری آب و خاک حساس‌تر می‌باشد. لازم است کشت گیاه در اوایل فصل بهار که بارندگی وجود دارد و میزان آب های زیر زمینی بیشتر است انجام گیرد. تا گیاه مرحله ی جوانی زنی را تا گرم شدن هوا سپری کند.
۸_کوددهی
در شرایط شوری آب و خاک بایستی از مصرف کودهای حاوی کلرید اجتناب گردد. و به میزان معقول از کلسیم شیمیایی و کود های ازته استفاده شود.
۹_مواد اصلاح کننده
استفاده از مواد اصلاح کننده مانند ماسه بادی ،گچ و بیس هیومیک می تواند در کاهش شوری خاک موثر عمل کند.
۱۰_روش آبیاری مغناطیسی (دستگاه آب شیرین کن)
امروزه در اکثر کشوری های دنیا برای مقابله با شوری آب از روش آبیاری مغناطیسی استفاده می شود. به کار گیری این روش می توان شوری آب را تا میزان ۹۸ درصد کاهش و زمینه را برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی فراهم آورد. و از فرسایش خاک جلوگیری کرد.
از معایب این روش هزینه ی بهره برداری بالای آن است که برای داشتن صرفه ی اقتصادی بهتر است در کشت محصولات بارزش و محصولات گلخانه ای استفاده شود.
⭐️نکته مهم در آبیاری زمین های شور این است که آبیاری باید متناسب با نیاز آبی گیاه و در پایین ترین دمای شبانه انجام گیرید تا تبخیر به حداقل برسد. همچین آبیاری نباید در شرایط بادی انجام گیرد.⭐️
◾️سخن آخر
در شرایط شوری آب و خاک مدیریت صحیح شوری آب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طوری که با مدیریت صحیح حتی با EC 12000 هم می توان محصول با کیفیتی چون درختان پسته و انار را پرورش داد. در حالی که اگر مدیریت صحیح وجود نداشته باشد شوری های خیلی کم که حتی در زبان هم حس نمی شوند؛ می تواند گیاهان را از پای در آورد.
یکی از اقدامات مهم در مدیریت آب و خاک شور استفاده از سیستم نوین آبیاری همچون آبیاری قطره ای است.
آبیاری قطره ای با حفظ مداوم رطوبت خاک در اطراف ریشه و ایجاد آبشویی پایدار و کنترل شده موجب خارج شدن نمک از منطقه ی ریشه شده و اثرات شوری را کاهش می دهد.
در این راستا شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به ۳ دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های ابیاری قطره ای موفق به تولید محصول با کیفیت ایرانی با بهترین مواد اولیه پتروشیمی شده است و آماده خدمت رسانی به هموطنان عزیز می باشد.
