یکی از روش های نوین کود دهی در مناطق خشک و نیمه خشک ؛ کود آبیاری است. این روش در مقایسه با روش های سنتی کود دهی از مزایای بیشتری برخوردار است و موجب کنترل بهتر مواد مغذی می شود.
اگر شما هم علاقمند هستید در خصوص کود آبیاری ،مزایا و معایب و روش های آن اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.
کود آبیاری (fertigation irrigation) چیست؟
استفاده از کود مایع در سیستم های آبیاری را کود آبیاری میگویند. در کود آبیاری ، مواد شیمیایی تشکیل دهنده ی کود به شکل محلول درآمده، سپس به آب آبیاری اضافه می شود. در این روش انواع کود های محلول مانند کود اوره یا نیترژن در آب حل و سپس وارد آب آبیاری شده و در کل سطح مزرعه پخش می شود. البته فسفر،پتاسیم،گوگرد،روی و آهن نیز با کود آبیاری قابل استفاده است.
مناسب ترین سیستم آبیاری برای کود آبیاری استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار است. زیرا در این روش آب در کل سطح مزرعه به صورت یکنواخت پخش می شود . به عبارتی روش های آبیاری که در آن آب به صورت یکنواخت پخش نمی شود برای کود آبیاری مناسب نیستند. زیرا در این صورت ممکن است کود به بخش هایی از مزرعه نرسد و محصولات دچار کمبود مواد غذایی شوند و در مقابل به بخش هایی از مزرعه بیش از اندازه کود برسد که باعث سوختگی و کاهش عملکرد مزرعه می شود.
گفتنی است در کود آبیاری به جای کود های شیمیایی از انواع قارچ کش ها و علفکش ها هم می توان استفاده نمود. در نهایت به کار گیری این روش نقش مهمی در افزایش راندمان آبیاری و رشد مطلوب گیاهان خواهد داشت.
کود آبیاری چه زمانی مناسب است ؟
کود آبیاری در زمان های مختلف و با توجه به شرایط مختلف می تواند انجام گیرد. عوامل مختلفی مانند شیب و میزان آبیاری با توجه به نوع گیاه و زمان سرما و گرما در این روش تاثیرگذار است.
کود های مناسب برای استفاده در سیستم کود آبیاری
انواع کودهای خشک، مایع و سوسپانسیون مایع در سیستم آبیاری سطحی، قطره ای و بارانی قابل استفاده هستند. در حالت کلی کودهایی باید در سیستم های آبیاری استفاده شود که حلالیت بالایی داشته باشند و باعث گرفتگی و خوردگی سیستم نشوند و یا با دیگر مواد شیمیایی واکنش نشان ندهند.
مزایای کود آبیاری
از مهم ترین مزایای کود آبیاری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در کود آبیاری امکان استفاده ی کم ، مکرر ، مداوم ، تقسیطی عناصر غذایی در طول دوره ی رشد مطابق با نیاز گیاه وجود دارد.
- موجب توزیع یکنواخت کود در سطح مزرعه می شود.
- باعث صرفه جویی 40-60 درصدی در مصرف کود می شود.
- موجب استفاده ی بهینه از آب شده و کارایی آب را افزایش می دهد.
- مدیریت صحیح آبیاری و کاهش مصرف آب باعث کاهش شستشوی مواد غذایی به خصوص نیترات از خاک می شود.
- کاهش مصرف کود در کاهش آلودگی آبهای زیر زمینی موثر است.
- باعث رشد بهتر و منظم تر محصولات کشاورزی و افزایش کارایی آنها می شود.
- کود آبیاری؛ در مقایسه با روش های سنتی گذشته انعطاف پذیری بیشتری دارد و مواد غذایی را بهتر کنترل می کند.
- موجب صرفه جویی در هزینه های کارگری و صرفه جویی در زمان می شود.
معایب کود آبیاری
کود آبیاری با وجود مزایایی فراوانی که دارد؛ بی عیب نیست که در زیر به چند مورد اشاره می شود.
- گاهی ممکن است نیاز گیاه به کود همزمان با نیاز گیاه به آب نباشد.
- این روش برای کوددهی اراضی دیم مناسب نیست.
- روش کود آبیاری فقط برای کود های محلول در آب مانند کود ازته مناسب است.و برای دیگر کود ها که درجه حلالیت پایینی دارند مناسب نیستند. زیرا این کود ها روی سطح زمین یا در نازل ها و قطره چکان ها رسوب پیدا کرده و باعث گرفتگی سیستم آبیاری می شوند.
- کود آبیاری نیازمند به کارگیری روش های نوین آبیاری است و در ابتدا هزینه ای را برای کشاورز متحمل می کند.
روش های کود دهی در مزارع
از رایج ترین روش های کودهی مزارع می توان به موارد زیر اشاره کرد :
روش های سنتی کود دهی
1– پخش کود در تمام سطح زمین :
پخش کود در تمام سطح زمین به وسیله ی دستگاه کود پاش یا به صورت دستی توسط کارگر قبل از کشت و در مرحله ی آماده سازی زمین انجام می شود. در این روش تقریبا تمام سطح زمین به صورت یکسان کوددهی می شوند اما مصرف کود در آن بالاست . همچنین در این روش گیاهان دیگری علاوه بر گیاهان اصلی کوددهی می شوند . این روش نیازمند استفاده از ماشینالات برای ترکیب کود با خاک است که باعث تراکم خاک می شود. علاوه بر این آبیاری بعد از کوددهی می تواند باعث جابه جایی کود و انتقال آن از نقطه ای به نقطه ی دیگر شود.
2- کود دهی به همراه آبیاری سطحی غرقابی
در این روش کود در داخل مخزن مورد نظر حل وسپس در مسیر نهر اصلی قرار گرفته و به وسیله ی شیر خروجی به آب اضافه می شود. کود دهی با آبیاری غرقابی موجب تغذیه نامتعادل می شود زیرا کود مسیر زیادی را طی می کند و ابتدای مسیر نسبت به انتهای مسیر کود بیشتری را دریافت میکند و میزان تلفات بسیار بالا است.
این روش کارایی مناسبی ندارد و باعث جذب پایین می شود. اما نیاز به سرمایه ی بالا برای راه اندازی سیستم جدید آبیاری ندارد به همین دلیل جزو رایج ترین روش های کود آبیاری است.
در کود دهی به روش آبیاری سطحی به نکات زیر توجه کنید:
- در زمان ریختن کود به داخل مخزن ، آن را به تدریج داخل مخزن ریخته و هم بزنید تا کامل حل شود.
- اگر چند کود را به صورت ترکیبی مصرف می‌کنید؛ از ریختن همزمان آنها به مخزن کود خودداری کنید. ابتدا یک نوع کود را کم کم به آب اضافه و حل کنید و سپس کود بعدی را اضافه کرده و دوباره به طور کامل هم بزنید تا محلول یکنواخت کودی بدست آید.
3-روش نواری و خطی :
در این روش کود به وسیله ی ماشین کود در جویبارهایی به عمق 2-5 سانتی متر زیر سطح خاک ریخته می شود . در این روش اتلاف کود کم است و به راحتی کود در دسترس ریشه قرار می گیرد.
4-روش کوپه ای :
در روش کوپه ای ؛ پای بوته ها حفره هایی ایجاد و کود مورد نیاز داخل حفره ها ریخته می شود.
5-چال کود :
از این روش بیشتر برای آبیاری درختان و درختچه های زینتی استفاده می شود. به این صورت که در زیر سایه انداز درخت ( حد فاصل تاج و تنه ) گودالی حفر و داخل آن با کود های پوسیده دامی یا کود های شیمیایی پر می شود.
6- محلول پاشی
یکی دیگر از روش های کوددهی محلول پاشی می باشد. در این روش محلول کودی آماده شده و به وسیله ی دستگاه روی سطح خاک یا گیاهان پاشیده می شود.
روش های نوین کوددهی همراه با آبیاری
1– کود دهی به همراه آبیاری قطره ای
در این روش از کودهایی که نسبت حلالیت آنها در آب زیاد است و دارای میزان شوری کم و خاصیت فیزیولوژیکی اسیدی هستند استفاده می شود. به این صورت که انواع کودها بر حسب نیاز به وسیله مخزن کود و شیرهای ونتوری به سیستم تزریق می شود.
در این سیستم راندمان جذب نسبت به سایر روشها بسیار بالا است وآسان‌ترين راه کود آبیاری است.
در کود آبیاری به روش قطره ای نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
- از کود هایی که باعث گرفتگی و انسداد قطره چکان ها می شود نباید استفاده کرد.
- قبل از ترکیب کردن کود ها با آب میزان انحلال پذیری آن ها باید آزمایش شود.
- کودهایی که نباید باهم ترکیب شوند؛ کود های فسفات کلسیم ، کودهای سولفات کلسیم، کودهای منیزیم و فسفات
- در ترکیب کود با آب غلظت کود نباید از 20 درصد بالاتر رود.
- هر چقد دمای آب بالاتر باشد کود بهتر در آب حل می شود و هر چقد دما پایین تر باشد مدت زمان زیادی طول می کشد کود در آب حل شود.
- در ابتدا و انتهای آبیاری فقط آب باید در سیستم جریان داشته باشد. برای مثال اگر 4 ساعت آبیاری به طول می انجامد 1 ساعت اول و 1 ساعت آخر آبیاری فقط با آب خالی و دو ساعت وسط آبیاری با کود انجام می شود.
2- کود دهی به همراه آبیاری بارانی
کود دهی با آبیاری بارانی نیز انجام می شود . در این سیستم انواع کودها بر حسب نیاز به وسیله مخزن کود و شیرهای ونتوری به سیستم تزریق می شود. و سپس کود به همراه آب با فشار در داخل يک شبکه لوله‌کشي شده جريان پيدا کرده و سپس از خروجي‌ها که به آنها آبپاش گفته می شود با فشار خارج شده و به صورت قطرات ريز و درشت مانند باران به سطح مزرعه ريخته مي‌شود.
در این روش هر دو عمل آبیاری و کوددهی با هم انجام می‌شود و امکان کنترل دقیق بر عمق کوددهی و توزیع کود توسط لوله های فرعی آبیاری وجود دارد.
اما عیب آن این است که راندمان جذب در این روش نسبت به روش قطره ای کمتر است و امکان تبخیر و تلفات آب و کود در اثر باد و نور خورشید وجود دارد همچنین ممکن است کود به صورت غیر یکنواخت در سطح مزرعه پخش شود. البته این سیستم آبیاری در سطح وسیع می‌تواند کارآمد باشد.
نکته ی حائز اهمیت در کود آبیاری به روش بارانی :
بعد از کود دهی به روش بارانی برای اینکه مواد کودی به طور کامل از سیستم تخلیه شده و اضافه کود روی برگ‌ها باقی نماند و باعث سوختگی برگ ها نشود ؛ باید به مدت یک ساعت دیگر آب ( بدون کود ) در سیستم جریان داشته باشد تا شست و شو انجام شود.
از دیگر روش های کود دهی” تزریق کود به تنه ی درخت” و” تزریق کود به داخل خاک” است که این روش ها در کشور ما رواج کمتری دارد .
نکات مهم در استفاده از کود آبیاری
- هیچ گاه در مصرف کود زیاده روی نکنید زیرا افزایش میزان کود و نامتناسب بودن آن با حجم مصرفی آب باعث سوختن برگ گیاهان و خشک شدن آنها می شود.
- در صورت استفاده از چندین نوع کود با هم میزان انحلال پذیری کود کاهش می یابد. لذا برای جلوگیری از هر گونه مشکل احتمالی کودهای ترکیبی را بر اساس دستور مهندسان کشاورزی استفاده نمایید.
سخن آخر
همان طور که اشاره شد روش کود دهی نقش اساسی در کارایی مصرف کود ، بهبود عملکرد گیاه و تلفات کود دارد. به همین منظور بهترین راه کار اجرای یک سیستم آبیاری مناسب است تا به وسیله ی آن بتوان هزینه های کود دهی را کاهش داد.
یکی از این روش ها استفاده از سیستم آبیاری قطره ای است.که جزو کارامد ترین روش های آبیاری و کود آبیاری است. ما نیز در شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به سه دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های نوین ( آبیاری قطره ای _ آبیاری بارانی ) آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم.
