اصول آبیاری زعفران | روش های آبیاری زعفران

زعفران یا طلای سرخ گران قیمت ترین ادویه در جهان می باشد که علاوه بر عطر و طعم بی نظیری که به غذاها می دهد ؛ خواص بسیاری برای سلامتی و درمان بیماری ها دارد. خراسان جنوبی قطب تولید زعفران در ایران است.با این حال در سایر مناطق کشور نیز در سطح کمتر کشت می شود.

زعفران جزو گیاهان مقاوم به آب است و در طول سال ۴_۵ بار بیشتر آبیاری نمی شود.و چون دوره ی رشد آن پاییز و زمستان است؛ در بعضی مناطق که بارش های جوی مناسبی وجود دارد فقط دو مرتبه آبیاری می شود. آنچه که در کاشت زعفران اهمیت دارد تعداد دوره های آبیاری ، زمان دقیق آبیاری و کیفیت آبیاری است. اگر این معیار ها به درستی رعایت شود در کیفیت و مقدار محصول تولیدی تاثیر مثبتی می گذارد.

◾️آبیاری زعفران

آبیاری زعفران از گذشته تا کنون به روش کرتی و سنتی انجام می شود.از معایب این روش می توان به هدر رفت زیاد آب ، عدم توجه به نیاز آبی و ایجاد تنش آبی در محصول اشاره کرد.

مطالعات علمی نشان می دهد نیاز آبی محصول زعفران سالانه ۴۹۰ میلی‌متر است. درحالی که نرخ تبخیر و تعرق محصول زعفران حدود ۶۴۰ میلی‌متر محاسبه شده که آب را از دسترس گیاه خارج می‌کند. بنابراین استفاده از روش های آبیاری نوین می تواند مصرف آب را تا حد زیادی کاهش دهد.

◾️تعداد آبیاری زعفران

۱- آبیاری اول ( بسار آب )

آبیاری اول یا بسار آب که به آبیاری گل نیز معروف است با خنک شدن هوا زمانی که میانگین دمای ۴۸ ساعت به ۱۲یا کمتر از آن برسد انجام می شود. این آبیاری مانند یک شوک عمل کرده و پیاز های زعفران را از خواب بیدار کرده و آماده ی گل دهی می کند.

زمان دقیق اولین آبیاری بسیار حائز اهمیت است و بر کیفیت و کمیت محصول تولیدی اثر گذار می گذارد. در حالت کلی زمان این آبیاری به شرایط آب و هوایی هر منطقه بستگی دارد. معمولا در مناطق گرمسیر خراسان جنوبی زمان اولین آبیاری (۱۰_۱۵ ) مهر می باشد.

بنابر نظر کارشناسان این آبیاری در مناطق معتدل (۲۰ شهریور – ۱۵ مهر) و در مناطق سردسیر (۱۰ شهریور – اول مهر )عنوان شده است. آبیاری اول باید بسیار عمیق انجام شود زیرا پیاز ها در عمق ۲۰ سانتی قرار دارند و برای تامین رطوبت مورد نیاز گیاه آبیاری باید حداقل تا عمق ۴۰ سانتی متری به زیر خاک نفوذ کند.

اگر آبیاری اول زودتر از موعد و قبل از خنک شدن هوا انجام گیرد هم احتمال قارچی شدن و آفت گرفتن پیازها بالا می رود و همچنین برگ ها قبل از گل رشد می کنند. آبیاری دیر هنگام نیز باعث به تاخیر افتادن گل دهی و برداشت می شود.

بنابراین زمان دقیق آبیاری بسته به شرایط آب و هوایی بسیار مهم است.

۴۸ ساعت بعد از آبیاری اول سله کشی به وسیله ی کج بیل، گاوآهن ایرانی و چهار شاخ فلزی، شن کش ، کولتیتواتور، ورود گوسفندان به مزرعه استفاده می‌شود تا عمق 8-5 سانتی سطح خاک نرم شود تا گل به راحتی از سطح خاک بیرون بیاد.

اگر سله کشی انجام نشود؛ سطح سفت خاک موجب شکستن ساقه ی گل ها شده و گل ها نمی توانند از سطح خاک سر بیرون بیاورند. در نتیجه نور کافی به آنها نمی خورد و زیر خاک از بین می روند. معمولا ۱۰ روز بعد از آبیاری اول گل ها شروع به رشد می کنند و ۲_۳ هفته بعد گل ها برداشت می شوند.

۲- آبیاری دوم (زاج آب )

آبیاری دوم حدود ۱۴ رو بعد از برداشت گل زعفران(۴۰ روز پس از آبیاری اول _ اواخر آبان ) که برگهای سبز به طول ۱۰ سانتی متری رسیدند به اندازه ی ۱/۳ میزان آبیاری اول انجام می شود. زیرا خاک رطوبت لازم را دارد و نیاز به آبیاری عمیق نیست.

قبل از آبیاری نیز ۱۰۰ کیلو گرم کود اوره به ازای هر هکتار به زمین داده می شود و بعد آبیاری انجام می گیرد. این آبیاری نیز همانند آبیاری اول نقش مهمی در رشد پیاز دختر دارد بنابراین باید در زمان مناسب انجام گیرد.

۳- آبیاری سوم (وجین آب یا کولش آب)

آبیاری سوم در اوایل اسفند ماه زمانی که علف های هرز شروع به رویش می کنند به صورت سطحی انجام می گیرد. ابتدا آبیاری انجام شده و بعد با زیر و رو کردن زمین علف های هرز از بین برده می شود. در مناطقی که بارش های زمستانی خوبی نازل شده و خاک رطوبت کافی دارد نیازی به این آبیاری نیست. همچنین در مناطق سردسیر در انجام این آبیاری باید در فروردین انجام شود تا آبیاری باعث یخ زدگی مزرعه نشود.

استفاده از کود اوره و هیومیک اسید در این مرحله می تواند باعث افزایش تعداد گل های سال آینده،افزایش وزن پیاز دختری، افزایش مقاومت نسبت به گرما و سرما و افزایش جذب مواد مغذی از خاک می شود.

۴- آبیاری چهارم

این آبیاری در اواخر اسفند و اوایل فروردین برای تامین رطوبت کافی خاک انجام می شود. مخصوصا در مناطق گرم سیری و مناطقی که بارش های کافی نداشته اند. در مناطق سرسیری با بارش های زیاد این آبیاری را می توان حذف کرد.

۵- آبیاری پنجم ( زرد آب )

آخرین آبیاری زعفران در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ماه زمانی که برگ های زعفران زرد شده اند ؛ انجام می گیرد. به همین دلیل است که به آن زرد آب گفته می شود.

◾️آبیاری زعفران در گلدان

آبیاری زعفران در سبد یا گلدان با آبیاری مزرعه متفاوت است. معمولا پیاز زعفران از خرداد تا شهریور در زمین کشت می شود. بعد از کاشت سبد را در یک محیط تاریک با دمای حدود زیر ۳۰ درجه نگهداری می کنید و هیچ آبی به آن نمی دهید. اولین آبیاری در اوایل پاییز (۱۵ مهر) زمانی که ۳ هفته بعد دمای هوا به ۱۲ درجه می رسد و تیج زعفران به ۲ سانتی متر برسد آبیاری باید انجام شود.

آبیاری باید به وسیله ی آبپاش به صورت عمیق انجام شود تا گیاه کاملا سیراب شود و مازاد آب از زیر سبد بیرون بریزد. بعد از آبیاری نیز گیاه به یک محیط پر نور منتقل می شود. زیرا زعفران بسیار آفتاب دوست است و در طول رشد خود به حداکثر گرما و نور خورشید نیاز دارد.

بهتر است خاک زعفران خاک سبکی باشد و سله نبندد. در صورت اینکه ۲_۳ روز بعد از آبیاری که خاک سله بست؛ باید به وسیله ی چنگال سطح خاک سله کشی و نرم شود. تا گل های زعفران به راحتی بتوانند از خاک بیرون بیایند.

آبیاری دوم زمانی انجام می گیرد که خاک سبد یا گلدان خشک شده باشد. ( یعنی معیار آبیاری های بعدی از دست رفتن رطوبت سبد است.) این روش آبیاری را ادامه می دهید تا خرداد ماه که برگ های زعفران زرد شوند. در این زمان آبیاری قطع می شود.

◾️آبیاری زعفران با روش های نوین

امروزه به دلیل کمبود منابع آبی و لزوم صرفه جویی در مصرف آب استفاده از روش های سنتی دیگر جواب گوی نیاز کشاوران نیست. از این رو استفاده از روش های نوین آبیاری از قیبل آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای سطحی و زیر سطحی می تواند ۷۰ تا ۹۰ درصد راندمان آبیاری را افزایش دهد.

همچنین علاوه بر کاهش مصرف آب باعث افزایش میزان تولید محصول و بهبود کیفیت محصول نیز می شود. انتخاب هر کدام از این روش ها به مساحت مزرعه، شرایط جغرافیایی و انتخاب کشاورز و مقدار هزینه ای که می کند بستگی دارد.

◾️آبیاری بارانی زعفران

در آبیاری بارانی آب با فشار زیاد از آبپاش ها خارج شده و به صورت قطرات ریز و درشت همانند باران روی زمین می ریزد. این روش برای زمین های شیب دار با خاک سبک بسیار مناسب است. و باعث خنک شدن هوای اطراف خاک می شود.همچنین می توان کود های مایع را به روش بارانی به زمین داد.

البته این روش در مناطق بادخیز تلفات آب را زیاد می کند. و اگر آب از کیفیت خوبی برخوردار نباشد ممکن است به برگ ها صدمه وارد کند. برای آبیاری بارانی معمولا از لوله های پی فلکس استفاده می شود.

◾️نکات مهم در کشت و آبیاری زعفران

▫️پیاز زعفران از خرداد تا شهریور کاشت می شود.

▫️مناسب ترین خاک برای کشت زعفران؛ خاک های شنی و رسی عاری از علف های هرز می باشد.

▫️۴۰ تن کود گاوی و ۱۰۰ کیلوگرم کود اوره به ازای هر هکتار برای عملیات خاک‌ورزی ضروری است.

▫️در کشت‌های سنتی ۳_۵ تن پیاز زعفران در هکتار و در کشت‌های مدرن ۵_۸ تن پیاز در هر هکتار مورد نیاز است.

▫️پیازهای زعفران باید با وزن ۸ گرم به بالا انتخاب شوند و حداکثر تا ۱۰ رو بعد از خارج کردن از خاک کشت کرد.

▫️قبل از کاشت زعفران؛ پیاز زعفران باید با قارچ کش و کنه کش ضدعفونی شود.( برای این منظور محلول را آماده و در بشکه بریزید و پیازها را در گونی ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه آن را در محلول خیس کنید تا ضدعفونی شوند)

▫️در روش کشت ردیفی (مدرن)؛ پیازهای زعفران در عمق حدودا ۲۰ سانتی‌متری با فاصله ردیف‌های ۴۰ سانتی‌متر کشت می‌شوند. فاصله بین پیازها نیز باید ۵_۱۰ سانتی‌متر باشد.

▫️کاشت و آبیاری زعفران در اواسط مهر زمانی که میانگین دمای ۴۸ ساعت ۱۲ یا کمتر از آن است انجام می شود.

▫️در تابستان( خرداد تا شهریور) پیاز زعفران به هیچ وجه نباید آبیاری شود.

▫️در ماه های دی و بهمن باید از آبیاری مزرعه خودداری کرد زیرا باعث یخ زدگی و فساد پیازها می شود.

▫️مراحل و زمان آبیاری در مناطق گرمسیری و سردسیری با توجه به شرایط آب و هوایی و میزان بارش ها متفاوت است.

▫️ در صورت محدودیت منابع آبی در منطقه، استفاده از حداقل چهار دوره آبیاری برای افزایش عملکرد اقتصادی زعفران بسیار ضروری است.

▫️اگر در تابستان بارندگی اتفاق افتاد؛ بعد از خشک شدن خاک ، به صورت تصادفی چند تا از پیازها را از خاک بیرون آورده و از سلامت آنها مطمئن شود . واگر دچار آفتی شده باشند هرچه سریع تر به کارشناسان کشاورزی مراجعه کرده و کمک بخواهید.

▫️مصرف کود ازته به بعد از گل و قبل از آب دوم انجام می شود.

▫️آبیاری اول سالهای دوم به بعد که پیازها ریشه دار شده اند ؛ آبیاری در پاییز زمانی انجام می شود که تیج زعفران در حدود 2 سانت رشد کرده باشد.

▫️در اولین آبیاری سالهای دوم به بعد لازم است خاک از نظر مواد مغذی مورد آزمایش قرار گیرد و در صورت لزوم از کود پتاس بالا استفاده شود.

◾️سخن آخر

استفاده از روش های نوین آبیاری به جای روش های سنتی علاوه بر کاهش مصرف آب موجب افزایش سطح تولید و بهبود کیفیت محصولات می گردد. از این رو شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به ۳ دهه فعالیت در حوزه طراحی و ساخت سیستم آبیاری نوین آماده ارائه خدمات برای شما هموطنان عزیز می باشد.