آب نقش حیاتی در رشد و نمو گیاهان دارد .اما آبیاری بیش از اندازه نیز برای گیاهان بسیار مضر است و مانع از رسیدن اکسیژن کافی به ریشه شده و باعث می شود ریشه پوسیده شده و گیاه بمیرد. بنابراین آبیاری به موقع و به اندازه در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آبیاری به اندازه علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب تضمین کننده ی سلامت کلی گیاه می باشد. در این مقاله از طراح گستر آب آرا به بررسی مضرات آبیاری بیش از اندازه به گیاهان پرداخته و علائم این نوع آبیاری و همینطور راه کارهایی برای پیشگیری از آن را بیان کرده ایم.
◾️آبیاری بیش از حد چیست؟
ابیاری بیش از حد به افزایش تعداد دفعات آبیاری گفته می شود. آبیاری بیش از حد منجر به مرطوب ماندن خاک برای مدت زمان طولانی یا تخلیه ضعیف آن می شود. گیاهان نسبت به آبیاری بشدت حساس هستند و اگر دچار کم آبی شوند یا بیش از اندازه آبیاری شوند خیلی سریع نسبت به تنش آبی واکنش نشان داده و خسارات جبران نا پذیری می بینند.
◾️علایم آبیاری بیش از اندازه
آبیاری بیش از اندازه ی گیاهان معمولا با علایمی زیر خود نمایی می کند.
۱- گیاهان پژمرده می شوند :
ریشه گیاه برای رشد و نمو به آب و اکسیژن کافی نیاز دارد. زمانی که آبیاری بیش از اندازه باشد ؛ منافذ خالی بین ذرات خاک که اکسیژن در انها جریان دارد مسدود می شود و در نتیجه اکسیژن کافی به ریشه نمی رسد و این باعث پژمردگی گیاه می شود و شما می بینید با وجود اینکه خاک گیاه مرطوب است ولی برگاهای گیاه پژمرده و نرم هستند. (البته پژمردگی از کم آبی هم می تواند باشد ولی در این حالت خاک گیاه کامل خشک است و برگ های پژمرده خشک و شکننده هستند).
۲- برگ های گیاهان زرد شده و می ریزند :
زرد شدن برگ ها به همراه توقف رشد یا رشد کم از نشانه های ابیاری بیش از اندازه می باشد. همچنین با ابیاری زیاد برگ جوان و قدیمی زود تر از موعد شروع به ریزش می کنند و شکوفه ها باز نمی شوند.
۳- نوک برگ ها قهوه ای می شوند :
یکی از نشانه های ابیاری بیش از اندازه قهوه ای شدن نوک برگ های گیاه می باشد. با مشاهده ی این علامت باید آبیاری متوقف شود.
۴- بیماری ادم :
زمانی که ریشه بیش از اندازه آب جذب کند ؛ فشار آب در سلول های برگ ها ایجاد شده و به صورت تاول هایی نمایان می شود. این تاول ها به مرور زمان می ترکند و جای آنها به شکل ضایعات سفید یا قهوه ای رنگ روی برگ ها می مانند.
۵- ساقه ی گیاه نرم و قهوه ای رنگ می شود :
ساقه های نرم و تیره رنگ گیاه نشان دهنده ی پوسیدگی ریشه است که در اثر آبیاری بیش از اندازه اتفاق می افتد.
۶- خزه های سبز رنگ :
آبیاری بیش از اندازه باعث می شود یک لایه ی سبز رنگ روی خاک گیاه ایجاد شود. این خزه ها به مرور زمان به ریشه ی گیاه آسیب می زنند. توصیه می شود از گلدان های سفید رنگ پلاستیکی به هیچ وجه استفاده نکنید؛ رنگ سفید گلدان باعث عبور نور از گلدان شده و ابیاری بیش اندازه به همراه نور موجب رشد خزه ها در خاک گیاه می شود. این مورد بخصوص در نشاء ها می تواند سبب اسیب جدی شده و از رشد مناسب گیاهان قبل از انتقال به زمین اصلی جلوگیری کند.
۷- قارچ زدگی گیاهان :
آبیاری بیش از حد و دمای بالا می تواند منجر به قارچ زدگی گیاهان شود که با علایمی چون لکه های سیاه روی برگ های گیاهان نمیان می شود.
◾️مضرات آبیاری بیش از اندازه
۱- قطع تنفس ریشه : ریشه ی گیاه برای رشد و نمو به آب، اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد. آبیاری زیاد موجب گلی شدن خاک شده و امکان تنفس را از ریشه می گیرد و این امر موجب خفگی ریشه و در نتیجه پوسیدگی ریشه و نابودی گیاه می شود.
۲- کاهش مواد مغذی خاک : آبیاری بیش از اندازه موجب فرسایش خاک شده و گیاه نمی تواند مواد مغذی مورد نیاز خود را پیدا کند؛ در نتیجه رشد گیاه کمتر و بهره وری محصولات کم می شود.
۳- اسیدی شدن خاک : ابیاری زیاد از حد موجب تشکیل کلسیم ، منیزیم و پتاسیم بیش از اندازه می شود. این مواد به دانه‌های کلوئیدی خاک تبدیل شده وگرانول موجود در خاک را افزایش می دهند و موجب اسیدی شدن خاک می شوند. اسیدی شدن خاک نیز موجب تغییر ساختار خاک شده و زمینه را برای حمله ی انواع بیماری های قارچی و حشرات مضر به سمت گیاه فراهم می کند.
۴- افزایش نیترات خاک : زمانی که آبیاری بیش از اندازه باشد؛ اکسیژن کافی به گیاه نمی رسد و نبود اکسیژن زمینه را برای تشکیل نیترات در خاک فراهم می کند. نیترات برای گیاهان بسیار مضر است.
۵- افزایش شوری خاک : آبیاری بیش از اندازه موجب بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی می شود. و این امر نمک موجود در خاک را افزایش می دهد. تبخیر آب نیز موجب تجمع نمک روی سطح خاک می شود. شوری خاک نیز محصول تولیدی را کاهش می دهد تا جایی که شوری بیش از ۰/۱ رشد گیاه را متوقف می کند.
◾️اقدامات لازم برای نجات گیاه
۱- اگر گیاهتان را در گلدان بیش از اندازه آبیاری کرده اید و علائم گفته شده در بالا در گیاه مشهود است؛ سریعا خاک گلدان را تعویض نمایید.
۲- اگر ریشه گیاه پوسیدگی داشت قسمت های پوسیده شده رو جدا کنید.
۳- به ریشه وخاک جدید قارچ کش بزنید .
۴- برگ های لکه دار و ساقه های خراب شده را بچینید.
۵- گیاه را جلوی نور آفتاب قرار دهید.
۶- تا چند روز آبی به گیاه ندید.
۷- در صورت اینکه گیاه دچار قارچ شده باشد برگ های گیاه را با قارچ کش سمپاشی کنید. در صورتی که ریشه کاملا پوسیده باشد امکان احیای گیاه کمتر است. اگر به گیاهان باغچه یا مزرعه آب بیش از اندازه داده اید لازم است تا مدتی آبیاری را متوقف کنید.
◾️توصیه ها در مورد آبیاری :
⚫ برای آبیاری انواع گیاهان چه گیاهانی که در گلدان دارید و چه گیاهانی که در باغچه ی حیاط یا مرزعه پرورش می دهید؛ حتما باید قبل از ابیاری از خشک بودن خاک اطمینان حاصل کنید. برای مثال در گلدان می توانید انگشت خود را ۲_۵ سانتی متر در خاک فرو ببرید و اگر خاک رطوبت کمی داشت ابیاری را انجام دهید.
⚫ در مزارع بزرگ برای مشخص کردن میزان رطوبت خاک می توان از دستگاهی به نام« تانسیومتر» استفاده کرد. تانسیومتر با اندازه گیری میزان رطوبت خاک زمان دقیق ابیاری بعدی را مشخص می کند.
⚫ از خاکی با زهکشی خوب استفاده کنید. برای کمک به زهکشی و هوادهی ، مواد غیر آلی را به خاک گلدان خود اضافه کنید ، مانند پرلیت ، کوکوپیت، شن یا پوکه. تا زمان آبیاری ، آب بلافاصله در خاک فرو رود.
⚫ گیاهان درون خانه ای را در محیطی پر نور و با دمای مناسب نگهداری کنید. زیرا گیاهان در محیط نورانی آب را سریع جذب کرده و رشد می کنند و تبخیر آب نیز در محیط گرم سریع تر انجام می شود.
⚫ از زهکشی مناسب گلدان خود اطمینان حاصل کنید. و سعی کنید همیشه از گلدان هایی که ته آنها سوراخ بیشتری دارد استفاده کنید.
⚫ آبیاری را عمیق و در دفعات کمتر انجام دهید. این عمل به بزرگ شدن و گسترش سیستم ریشه گیاه کمک می‌کند زیرا ریشه‌ها به دنبال آب تا اعماق زمین رشد می‌کنند.
◾️سخن آخر :
شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به ۳ دهه تجربه در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های آبیاری نوین قطره ای و بارانی و تولید دستگاه تانسیومتر( رطوبت سنج) آماده ی ارائه خدمات برای هموطنان عزیز می باشد.
