آبیاری پنبه به چه روش هایی انجام میشود ؟ معرفی بهترین روش

یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی غیر غذایی «پنبه» می باشد. که به دلیل ارزش اقتصادی و تجاری بالا به طلای سفید معروف است. والیاف مورد نیاز حدود ۲۱ درصد از صنایع پوشاک جهان را تامین می کند. امروزه استفاده از روش های نوین آبیاری نقش بسیار مهمی در افزایش بهره وری این محصول ارزشمند دارد.

اگر علاقمند هستید در خصوص اصول آبیاری گیاه پنبه اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.

پنبه چیست؟

پنبه گیاهی است ذاتاً چند ساله که به صورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار می گیرد . این گیاه ریشه های مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می کند .

پنبه برای رشد و باردهی به حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ روز گرم نیاز دارد . میوه آن کپسول یا غوزه پنبه است . قابلیت شستشو ، دوام و استحکام ، نرمی از خصوصیات الیاف پنبه می باشد که باعث شده در تولید پوشاک و صنایع نساجی کاربرد گسترده ای داشته باشد.

◾عوامل موثر بر رشد پنبه

نوع خاک :

پنبه با انواع خاک ها سازگار است اما خاک های شنی و رسی حاصل خیز با عمق زیاد و زهکشی مناسب را بیشتر می پسندد. این گیاه به PH خاک زیاد حساس نیست به طوری که در خاک هایی با PH حدود ۵ تا ۱۰ کشت می شود.و جزء گیاهان مقاوم به شوری است.

دما :

پنبه گیاهی است گرما دوست که به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل ۲۰۰ روزه محتاج است . دمای ایده‌آل برای کاشت پنبه ۱۶ درجه‌ی سانتی­‌گراد در عمق ۱۰ سانتی‌­متری و در مناطق گرمسیرتر ۱۸ درجه­ سانتی‌گراد در عمق ۲۰ سانتی‌متر می‌­باشد.

دمای مطلوب برای جوانه زنی نیز از ۳۱ تا ۳۳ درجه‌ی سانتی‌گراد متغیر است و حداکثر دمای هوای مجاز برای جوانه زنی ۴۰ تا ۴۲ درجه­ سانتی‌­گراد می باشد. البته تا ۴۶ درجه را نیز می تواند تحمل کند. اما حرارت بالاتر سبب ریزش گل ها و جلوگیری از تلقيح آنها می گردد. همچنین دمای بالا باعث سوزش و ریزش برگها و در نهایت کاهش عملکرد و کیفیت محصول پنبه می شود.

نور :

پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد . کمبود نور موجب افزایش رشد سبزینه ای و نقصان تولید غوزه می شود.

آب :

گیاه پنبه مانند دیگر محصولات کشاورزی در دوره های مختلف رشد خود به میزان مناسبی از آب نیاز دارد تا علاوه بر اینکه دچار تنش آبی نشود، رشد و باردهی مناسبی داشته باشد. برای نمونه این گیاه در مرحله­ رویشی نیازمند آب می‌باشد و نباید دچار کم آبی شود.

برخلاف مرحله رویشی، در زمان تشکیل جوانه گل و فرآیند تشکیل غوزه آبیاری بیش از حد باعث ریزش گل­‌های اولیه و غوزه‌های جوان می‌ شود که لازم است، بعد از مرحله گلدهی نیز برای رشد کافی برگ‌ها و قسمت‌های فیبری گیاه برای آماده شدن محصول برای برداشت نیاز به آبیاری متناسب هست تا باز هم از تنش آبی جلوگیری شود. بنابراین در تمام مراحل رشد مدیریت آبیاری از اهمیت زیادی برخوردار است.

باد:

یکی دیگر از عوامل اقلیمی موثری بر رشد و نمو و عملکرد پنبه باد است. وزش بادهای ملایم و خنک با جابه جایی هوای داخل بوته های متراکم ، نقش بسزایی در تأمین CO2 بخصوص در بخشهای زیرین گیاه دارد. همچنین در کاهش بیماری نیز موثر است.

اما بادهای گرم و خشک و شدید، مخصوصا در هنگام تلقيح، گلها و رسیدن دانه ها بسیار مضر است. همچنین باعث سوزش و ریزش برگها و غبار آلود نمودن سطوح آنها و در نتیجه کاهش فتوسنتز و عملکرد محصول می شود.

کود :

مهم‌ترين کودهاى شيميائى مورد استفاده در زراعت پنبه کودهاى فسفاته و ازته هستند. میزان کود مورد نیاز نیز به بسته به شرایط زیست محیطی مانند نوع خاک و انتظارات از عملکرد محصول بین ۱۰۰ تا ۱۸۰، ۲۰ تا ۶۰ و۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است.

◾آبیاری محصول پنبه

به طور کلی آبياري محصول پنبه در چهار مرحله انجام زیر انجام می شود:

۱_ آبياري قبل از كاشت : آبیاری قبل از کشت بذر به منظور رشد سریع جوانه و گسترش ریشه انجام می شود. البته در مناطقی که زمستان های پر بارشی دارند نیازی به این آبیاری نیست. و در مناطقی که تابستان ها آب به اندازه کافی وجود دارد آبیاری به صورت سطحی انجام می شود.

اما در مناطقی که تابستان ها کمبود آب وجود دارد ؛ آبیاری باید تا عمق ۱۵۰_۱۸۰ سانتی متری انجام شود. تا گیاه در تابستان بتواند از ذخیره های آب موجود در خاک استفاده کند.

۲_ آبياري از موقع كاشت تا هنگام گل‌دادن : آبیاری اول از اهمیت زیادی برخوردار است. مطالعات علمی نشان می دهد میزان بار دهی در گیاهانی که از ابتدای رشد کم آبی نکشیده اند و رشد کافی داشته اند ؛ بیشتر است. در خاک های سنگين آبياري اول ديرتر و يك ماه پس از كاشت بذر انجام مي‌شود، اما در خاك‌هاي شني و سبك اين آبياري بايد زودتر انجام گيرد.

آبياري اول كه به آن شكرآب نیز گفته مي‌شود، بايد سبك بوده و مقدار آبي كه مصرف مي‌شود، فقط به اندازه‌اي باشد كه كفاف آب ازدست رفته بوسيله بوته‌ها را بدهد.

پس از آبياري اول تا موقع گل‌كردن بوته‌ها يك آبياري ديگر لازم بوده و اين آبياري بستگي به جنس زمين و درجه حرارت محيط داشته و ۲۰ تا ۲۵ روز پس از آبياري اول انجام مي‌شود.. در اين دوره در هر آبياري در نواحي خشك مانند ورامين حدود ۶۰۰ مترمكعب آب در هكتار نیاز است.

۳_ آبياري در دوره گل‌دادن و رشد قوزه‌ها : آبیاری در این مرحله از حساسیت بالایی برخوردار است. و باید به صورت مکرر انجام شود. زیرا بوته بزرگتر شده و میزان تبخیر بالاست.
مطالعات علمی نشان می دهد حفظ رطوبت خاک در این مرحله بر عملکرد کیفی الیاف پنبه تاثیر گذار است.

بالعکس اگر کوچکترین سهل انگاری در این مرحله از آبیاری انجام شود باعث ریزش گل ها و قوزها می گردد. تعداد دفعات آبیاری در این مرحله بسته به شرايط آب و هوايي و جنس زمين هر ۱۵تا ۲۰ روز يك بار انجام می شود.

۴_ آبياري در دوره بازشدن قوزه‌ها

آخرين مرحله آبياري حدود ۲۰تا ۲۵ روز پس از بازشدن اوليه غوزه‌هاي پنبه است. به اين ترتيب با توجه به شرايط آب و هوايي، بافت و جنس خاك مزراع پنبه ۸_۱۲ مرتبه آبياري مي‌ شوند.

◾میزان آب مورد نیاز پنبه چقدر است؟

میزان آب مورد نیاز گیاه پنبه بسته به شرایط آب هوایی منطقه، فصل رشد، نوع رقم کشت شده و …به طور متوسط حدود ۱۰۰۰۰ متر مکعب می باشد. همچنین کشت این گیاه، در مناطقی که دارای ۱۵۰۰-۵۰۰ میلی متر بارندگی با توزیع مناسب هستند، بدون آبیاری و به صورت دیم امکان پذیر است.

◾روش های آبیاری محصول پنبه

آبیاری غرقابی

یکی از سنتی ترین و قدیمی ترین روش های آبیاری پنبه ؛ آبیاری غرقابی است. که امروزه هم در برخی مزارع اجرا می شود. آبیاری غرقابی به صورت نشتی، جوی و پشته ای و کرتی انجام می شود.

▫️روش نشتی :

در اين روش آب از نهر آبياري وارد جويچه‌هايي مي‌شود كه دانه پنبه روي پشته و در كنار آن كاشته شده است. طول اين نشتي‌ها (جويچه‌ها) با توجه به شيب و جنس زمين و ميزان آب تعيين مي‌شود.

▫️روش جوی و پشته ای :

در این روش که به آن روش «غلام گروش»«كوزبند» نیز گفته می شود؛ دانه پنبه بالاي خط داغ آب کاشته می شود. و آب از نهر اصلي مستقيم وارد اين جوي مي‌شود. اين روش به دلیل هدر رفته آب تقریبا منسوخ شده است.

▫️روش کرتی :

در اين روش دانه ها داخل كرت كاشته شده و كرت‌ها به وسيله مرز‌هاي خاكي از هم جدا مي‌شوند. آب از كرتي به كرت ديگر مي‌رود. اندازه كرت‌ها نیز به جنس خاک و شيب زمين بستگی دارد.

روش های گفته هدر رفت آب بسیار زیادی دارند و استفاده از آنها دیگر مقرون به صرفه نیست. بنابراین برای صرفه جویی در مصرف آب و همچنین افزایش کمیت وکیفیت تولید می توان روش های نوین آبیاری را جایگزین کرد.

آبیاری بارانی

در آبیاری بارانی آب به وسیله ی پمپ از منبع خارج و با فشار وارد لوله ها شده و سپس به وسيله آب‌پاشهايي روي كشت پاشيده مي‌شود. لوله‌هاي آبياري باراني، سبك بوده و از آلياژ آلومينيوم يا فولاد گالوانيزه و يا از پلاستيك ساخته مي‌شود.

معمولاً طول آنها ۶ تا ۸متر و قطر آنها از ۵۰_۱۵۰ میلی متر تغيير مي‌كند. اين لوله‌ها به وسيله سيستم‌هاي اتصال ساده به هم وصل مي‌ شوند و زاويه محل اتصال آنها قابل تغيير است. به همین دلیل مي‌توان آنها را به راحتی روي زمين‌هاي پست و بلند قرار داد.

زمان و میزان آبیاری پنبه در روش بارانی به جنس خاک، میزان تبخیر و تعرق آب، جنس خاک و… بستگی دارد. گفته می شود زمان آبیاری بارانی برای خاک های شنی – ۳ تا ۴ روز یک بار ، برای خاک های شنی ، ماسه لومی ، لومی – ۴ تا ۶ روز و برای خاک های شنی ، رسی – ۵ تا ۸ روز یک بار مناسب است.

به طور کلی آبیاری بارانی برای مناطقی که دارای خاک‌هایی با بافت متوسط و درشت هستند؛ بسیار مناسبت است. استفاده از این روش بازدهی محصول و میزان مصرف آب را به میزان قابل توجهی بهبود می‌­بخشد. تنها عیب روش بارانی این است که در مناطق باد خیز کارایی آن کاهش می یابد.

آبیاری قطره ای

یکی از بهترین روش های آبیاری نوین استفاده از سیستم آبیاری قطره ای است. در این روش آب به وسیله قطره چکان دقیقا به پای گیاه ریخته می شود. در روش قطره ای نیز زمان آبیاری به بافت خاک و پتانسیل نفوذپذیری آن ، میزان تبخیر و تعرق، شرایط محصول و… وابسته است.

اما در حالت کلی قبل از شکوفه دهی سه چهارم تا ۱ اینچ در هفته ، در دوره شکوفه ­دهی ۱ تا ۲ اینچ در هفته و در دوره گل دهی برای اولین بار ۰.۷۵اینچ در هر هفته ضروری است. استفاده از این روش موجب صرفه جویی در مصرف آب و افزایش بهره وری محصول می شود.

از مهم ترین مزایای سیستم آبیاری قطره ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ▫️صرفه جویی در مصرف آب
• ▫️کاهش رشد علف های هرز
• ▫️کاهش فرسایش خاک
• ▫️کاهش زمان آبیاری
• ▫️کاهش احتمال بیماری های قارچی به دلیل عدم خیس شدن شاخ و برگ گیاه
• ▫️امکان استفاده از کود به همراه آبیاری
• ▫️کاهش تبخیر آب
• ▫️امکان تنظیم مقدار و زمان آبیاری
• ▫️کاهش تعداد نیروی انسانی و هزینه آن برای آبیاری
• ▫️توزیع یک نواخت آب در سطح مزرعه

آبیاری قطره ای را می توان به دو روش آبیاری قطره ای سطحی و زیر سطحی اجرا نمود که هر کدام مزایای خاص خود را دارند و باید بعد از بررسی شرایط آب ، توپوگرافی زمین و بودجه کشاورز یکی از این روش انتخاب شود.

◾آبیاری قطره ای سطحی

در این روش؛ آبیاری به وسیله نوار تیپ آبیاری و از روی سطح خاک انجام می شود. این نوار ها سالانه باید تعویض شوند زیرا در اثر تابش نور خورشید دوام خود را از دست می دهند. سهولت در نصب و اجرا، مناسب برای زمین های کوچک و هزینه مناسب از مزایای این روش می باشد.

◾آبیاری قطره ای زیر سطحی

در آبیاری زیر سطحی لوله کشی آب در زیر خاک به عنوان یک سیستم دائمی طراحی و اجرا می شود. اجرای این روش نیازمند دقت بالایی است و قبل از هر چیز زمین باید از نظر روش تامین آب بررسی گردد. در این روش به دلیل اینکه روی سطح خاک خشک است از رشد علف های هرز جلوگیری می شود و میزان تبخیر و تعرق آب به صفر می رسد.

با این وجود کیفیت آب مزرعه باید بسیار خوب باشد تا از گرفتگی لوله ها جلوگیری شود. زیرا گرفتگی لوله یا نشتی آب بسیار دردسر ساز است. همچنین اجرا این روش هزینه بالا تری نسبت به روش سطحی دارد.

◾سخن آخر

آبیاری نقش بسیار مهمی در تولید محصول پنبه دارد و علاوه بر افزایش سطح تولید؛ بر روي خواص كيفي تار پنبه نيز تاثیر گذار است. به عبارتی محصول پنبه ای که به خوبی آبیاری شده است پنبه ی مرغوب تری ارائه می دهد.
اما در شرایط کنونی به دلیل کمبود منابع آبی و لزوم صرفه جویی در مصرف آب نمی توان از روش های غرقابی استفاده کرد؛ بنابراین بهترین راه کار استفاده از روش های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای و بارانی است.

در این راستا شرکت طراح گستر آب ارا با نزدیک به ۳ دهه فعالیت در حوزه طراحی و ساخت سیستم آبیاری نوین آماده ارائه خدمات برای شما هموطنان عزیز می باشد.