نگهداری و آبیاری زرشک | میزان آبیاری مورد نیاز زرشک

زرشک از محصولات غذایی و دارویی پر خاصیتی است که فواید درمانی زیادی دارد. پرورش این محصول به دلیل مقاومت بالای آن در برابر کم آبی، سازگاری با انواع خاک و قیمت مناسب آن برای کشاورزان سودآوری بسیار خوبی دارد.

اگر شما هم قصد پرورش باغ زرشک دارید و علاقمند هستید، اطلاعات بیشتری در خصوص درخت زرشک ، شرایط نگهداری و آبیاری آن کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.

درخت زرشک

زرشک ، درختچه ای به ارتفاع کمتر از 2 متر با شاخه‌های خاکستری رنگ است. برگ‌های آن به شکل واژ سر نیزه‌ای یا اره‌ای 4 تا 5 سانتیمتر هستند و دارای دمبرگ اند.. گل های زرد رنگ آن به شکل خوشه‌ای مجتمع و آویزان به طول 3 تا 6 سانتیمتر و در هر خوشه 16 تا 28 گل وجود دارد که در اواخر بهار (اردیبهشت و خرداد) روی شاخه‌های خاکستری رنگ یک ساله، دو ساله و چند ساله رشد می کنند.

زرشک دارای سه گونه ی بی دانه یا پلویی ، با دانه و زینتی می باشد که نوع بی دانه ی آن به دلیل استفاده در صنایع غذایی و دارویی پر کاربرد تر از انواع دیگر است. این محصول در مناطق مختلف خراسان، سمنان، تهران، آذربایجان، کرمان، اصفهان و فارس به طور گسترده پرورش داده می شود و اقلیم اصلی آن مناطق معتدل خشک و نیمه خشک است و برای رشد و نمو به تابستان های ملایم و خنک نیاز دارد.

عوامل موثر در رشد و پرورش درخت زرشک

از مهم ترین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- خاک :

بهترین خاک برای درخت زرشک، خاک لومی است. و در خاک های لومی شنی تا لومی روسی به خوبی رشد می کند. همچنین میزان pH یا اسیدیته خاک باید بین 7-8 باشد در غیر این صورت نگهداری گیاه با مشکل مواجه خواهد شد.

2- دما :

زرشک در دمای  15-18 درجه سانتی گراد رشد بسیار خوبی دارد و معمولا در بازه دمایی 19-23  درجه سانتی گراد به گلدهی می رسد. به همین خاطر، اکثر رشد و گلدهی آن در روزهای ابتدایی سال و تابستان است.همچنین این گیاه نسبت به سرما نیز مقاوم است و درختچه های زرشک کاشته شده در داخل گلدان در زمستان می توانند در حیاط نگهداری شوند.

3- آب و هوا :

درخت زرشک در مناطق معتدل ، خشک و نیمه خشک رشد بسیاری خوبی دارد و بیشتر در مناطق معتدل کاشت می شود.

4- نور خورشید :

درختچه زرشک برای رشد و باردهی به مقدار زیادی نور خورشید، حداقل 7 ساعت نور، احتیاج دارد تا برگ‌های متراکم و رنگی درخشانی داشته باشد. به همین منظور لازم است هنگام کاشت گیاه، نقطه‌ای نورگیر در جهت جنوبی یا غربی انتخاب شود.

5- آب :

درخت زرشک نسبت به خشکی، گیاه مقاومی است. اما تامین آب مورد نیاز آن به مقدار کافی به رشد و باردهی بیشتر محصول می انجامد. آبیاری این گیاه در 3-4 سال اول باید هفته ای یک مرتبه و بعد از این زمان بسته به شرایط آب و هوایی هر 12-15 روز یکبار به طور مرتب باید انجام شود. گاهی نیز فاصله دو نوبت آبیاری به 20 روز و بیشتر هم می رسد که البته به کاهش عملکرد منجر می شود. همچنین درختچه زرشک نسبت به آبیاری با آب های شور مقاومت دارد، اما آب های بسیار شور باعث کاهش رشد و عملکرد آن می شوند.

6- کود :

درختچه زرشک نیاز چندانی به کود ندارد. مگر اینکه احساس کنید گیاه رشد خوبی ندارد و به تقویت نیاز دارد.بهترین زمان کود دهی نیز اواخر زمستان و اوایل بهار است. همچنین کود باید به خاک مرطوب داده شود تا ریشه ها دچار سوختگی نشوند.

7- رطوبت :

زرشک حساسیت زیادی نسبت به میزان رطوبت ندارد. اما مناطقی با رطوبت بسیار زیاد و در کنار دریا را نمی تواند تحمل کند.

مقدار آب مورد نیاز زرشک

نیاز آبی گونه های مختلف زرشک با هم متفاوت است. برای مثال برخی از انواع زرشک به 1200-3000 میلی لیتر آب نیاز دارند در حالی که برخی دیگر از انواع آن به 150-270 میلی لیتر آب احتیاج دارند.همچنین هرچه سن درختچه زرشک کمتر باشد، نیاز آبی آن کمتر است و باید در سال‌های اول کاشت، جوی‌ها را باریک ایجاد کرد . علاوه بر این مطالعات علمی نشان می دهد نیاز خالص آبیاری زرشک حدودا  9900 متر مکعب در هکتار است که بسته به روش هایی آبیاری به کار گرفته شده نیاز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می باشد.

این گیاه نسبت به کم آبی بسیار مقاوم است و می تواند با تحمل کم آبی از ذخایر رطوبت موجود در خاک استفاده کند. تجربه نشان داده با آبیاری سه نوبت در مناطق کوهستانی هم می توان محصول زرشک برداشت کرد. اما اگر هدف محصول با کیفیت و در تناژ بالا باشد؛ باید پس از ریزش گلبرگ ها تا یک هفته  قبل از برداشت محصول، آبیاری به طور منظم انجام شود. گفتنی است آبیاری در زمان گلدهی برای زرشک مضر است و باعث ریزش گلها می شود.مخصوصا اگر آبیاری در حد اشباع شدن محیط ریشه باشد. علاوه بر این آبیاری در زمان گلدهی باعث رویش شاخه های فرعی جدید می شود و این شاخه ها با میوه های در حال تشکیل برای آب و موادغذایی رقابت دارند. در نتیجه کیفیت میوه ی تولیدی کاهش پیدا می کند.

زمان آبیاری درخت زرشک

آبیاری درختچه های زرشک باید صبح اول وقت و در روز روشن انجام شود تا گیاه فرصت کافی برای جذب آب داشته باشد و نور خورشید آب اضافی را تبخیر کند تا از بروز بیماری های قارچی جلوگیری شود.

مراحل آبیاری درختچه زرشک

در حالت کلی آبیاری زرشک به سه دوره ی زیر تقسیم می شود:

1- آبیاری در زمان کاشت :

به محض کاشت نهال زرشک، آبیاری باید انجام شود و ریشه نهال کاملا خیس شود. حتی برای جلوگیری از شوک گیاه می توان محلول ریشه زایی به آب اضافه و سپس آبیاری نمود. البته در صورتی که کاشت در زمستان انجام شود، آبیاری بعد از کاشت نباید به صورت غرقابی انجام شود.

2- آبیاری در اولین فصل رویش :

در اوایل کاشت نهال زرشک ،آبیاری باید در مقدار کم و زود به زود انجام شود و خاک همیشه رطوبت کافی داشته باشد. زیرا ریشه در حال شکل گیری و گسترش است .البته آبیاری نباید  بیش از اندازه انجام شود زیرا باعث پوسیدگی ریشه می شود.

3- آبیاری در طول سال های رشد:

بعد از یک سالگی کم کم با بزرگ شدن نهال،  فاصله ی آبیاری ها و میزان آب دریافتی افزایش پیدا می کند. البته نباید اجازه داد تا گیاه دچار شوک آبی شود. تشنگی گیاه با پژمردگی و ریزش برگ ها نمایان می شود. در این دوران می توان برای جلوگیری از کاهش تبخیر آب از مالچ پاشی استفاده کرد.

 

آبیاری درختچه زرشک

معمولا آبیاری زرشک به دو روش سنتی و مدرن انجام می شود.

1- آبیاری سنتی

آبیاری درختچه های زرشک در زمان های قدیم و حتی امروزه در برخی مناطق به صورت سنتی  جوی و پشته ای یا کرتی  انجام می شود. این روش ساده است و نیاز به تجهیزات آبیاری خاصی ندارد. اما هدر رفت آب در این روش بسیار بالاست و نیاز به نیروی انسانی زیادی دارد. همچنین انرژی، نیروی انسانی و آب در آن هزینه ی بالایی دارد. به همین دلیل مقرون به صرفه ترین روش آبیاری، استفاده از سیستم های نوین آبیاری است.

2- آبیاری نوین ( مدرن)

با پیشرفت تکنولوژی و لزوم صرفه جویی در مصرف آب ، روش های آبیاری نوین جایگزین روش های سنتی قدیمی شد. آبیاری نوین به روش های مختلف آبیاری قطره ای ، بارانی ، سطحی و زیر سطحی انجام می شود.استفاده از هر کدام از روش های گفته شده به نوع خاک ، نوع شرایط آب و هوایی ، محصول کشت شده ، بودجه کشاورز بستگی دارد.

آبیاری قطره ای زرشک

بهترین روش آبیاری زرشک به شیوه ی نوین ” آبیاری قطره ای ” می باشد. در این روش آب از طریق لوله های اصلی و فرعی به پای گیاه می رسد و به وسیله ی قطره چکان دقیقا محل ریشه را آبیاری می کند.

با استفاده از آبیاری قطره ای ،اتلاف آب به شکل چشمگیری کاهش پیدا می کند و آب مورد نیاز گیاه در مقدار مشخص و در مدت زمان معلوم در اختیار گیاه قرار داده می شود. همچنین از رشد علف های هرز در اطراف گیاه جلوگیری کرده و در مصرف انرژی صرفه جویی می شود. استفاده از نیروی انسانی در این روش نیز کاهش پیدا می کند.

سخن آخر

همان طور که اشاره شد پرورش زرشک در نواحی معتدل و خشک و نیمه خشک کشور سود آوری خوبی می تواند داشته باشد. اما در باغات زرشک آنچه که اهمیت ویژه ای دارد؛ مدیریت آبیاری و استفاده از سیستم های نوین آبیاری است تا ضمن صرفه جویی در مصرف آب ، بتوان کمیت و کیفیت زرشک تولید شده را افزایش داد.

لذا در صورتی که قصد طراحی و اجرای سیستم های آبیاری نوین مانند آبیاری قطره ای را برای باغ زرشک خود دارید ؛ ما در شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به سه دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های نوین آبیاری و انواع لوله های پلی اتیلن آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم.