روش های آبیاری چغندر | بهترین روش برای آبیاری چغندر چیست ؟

چغندر قند یکی از محصولات استراتژیک در بخش کشاورزی است که تولید آن نقش مهمی در تامین نیاز داخلی به قند و شکر دارد.کاشت مکانیزه ی این محصول و تضمین خرید آن توسط دولت، امروزه کشاورزان را به پرورش این محصول ترغیب کرده است .اما آنچه که در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است ؛ انتخاب روش مناسب آبیاری است.در صورتی که از روش های نوین آبیاری برای پرورش این گیاه استفاده شود، ضمن صرفه جویی در مصرف آب ، تاثیر به سزایی در افزایش کمیت و کیفیت چغندر تولید شده خواهد داشت.اگر شما هم قصد کاشت چغندر قند را دارید و علاقمند هستید در خصوص روشهای آبیاری چغندر اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.

چغندر قند چیست ؟

چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris گیاهی دو ساله از تیره اسفناج است كه بصورت یكساله زراعت می شود و طول دوره رشد آن برای تولید قند، 6تا 9 ماه است. گیاه چغندر دارای ریشه های عمیق است و 70 درصد آب مورد نیاز خود را از تا عمق 60 سانتی متری به دست می آورد. این گیاه به دو دوره ی پاییزه و بهاره کشت می شود.

عوامل موثر در رشد چغندر قند

از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در رشد چغندر قند می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- خاک :

گیاه چغندر در خاک حاصل خیز مرطوب با بافت متوسط ، زهکشی مناسب و pHخنثی به خوبی رشد می کند. ( خاک هایی که ظرفیت نگهداری آب بیشتری دارند، عملکرد بهتری از خود نشان می دهند.) این گیاه در اوایل رشد نسبت به شوری حساس است و شوری بالای خاک بر عملکرد گیاه اثر منفی می گذارد. بافت خاک مناسب برای چغندر نیز ، خاکی بین شنی و رسی است. خاک های سفت برای کشت چغندر مناسب نیستند زیرا اجازه نمی دهد ریشه به راحتی در خاک حرکت کرده و رشد کند. در صورتی که خاک رس و سفت است می توان با اضافه کردن کمپوست آلی بافت خاک را اصلاح نمود. همچنین خاک کشت باید به صورت یکنواخت رطوبت داشته اما هرگز نباید باتلاقی و خیس باشد.

2- دما :

دمای مناسب برای پرورش این گیاه بین 20-24 درجه ی سانتی گراد است و نباید در تابستان از 34 درجه تجاوز کند.در اواخر دوره کاشت نیز شبها دما می تواند تا دمای یخبندان نزدیک شود.همچنین بذر این گیاه در کشت بهاره اواخر اسفند یا اوایل فروردین زمانی که دمای روزانه بین 4-5 درجه سانتی گراد است؛ کاشته می شود.

3- نور :

گیاه چغندر به نور بسیار زیادی برای رشد و افزایش میزان قند نیاز دارد. مخصوصا وجود نور کافی در اواخر دوره رشد به زیاد شدن ذخیره قند و بهبود کیفیت چغندر کمک می کند.به همین دلیل باید فاصله ی صحیح بوته از همدیگر و تراکم بودته در مزرعه حفظ شود و از رویش علف های هرز جلوگیری گردد.

3- آب :

با اینکه چغندر نسبت به کم آبی، گیاهی مقاوم است اما تامین رطوبت مورد نیاز آن و اجرای مدیریت صحیح آبیاری در بهبود عملکرد گیاه نقش مهمی دارد. به  طوری که مطالعات علمی نشان می دهد برای تولید یک ریشه 500 گرمی حدود  40-50 لیتر آب نیاز است. لازم به ذکر است آبیاریهای سنگین در زمان کاشت به دلیل سرد شدن زمین، موجب تاخیر در سبز شدن بذور می شود. از طرف دیگر آبیاری بیش از اندازه نیز برای گیاه مضر است و باعث آفت زدگی ، کاهش عملکرد محصول و همچنین کاهش درصد قند آن می شود.

میزان آب مورد نیاز چغندر

کل آب مورد نیاز چغندر قند در طول دوره رشد در مناطق مختلف کشور چیزی بین 7300 تا 13600 متر مکعب در هکتار برآورد شده است.

فواصل و دفعات آبیاری چغندر

فواصل و تعداد دفعات آبیاری و مقدار مصرف آب بستگی به شرایط جوی مانند (مقدار ریزش باران، درجه حرارت، میزان رطوبت محیط و… )، بافت خاک، شیب زمین، رقم چغندر ، سن گیاه و مرحله رشدی آن دارد. اما به طور تقریبی می توان گفت چغندر قند در روزای گرم سال هر 6-10 روز یکبار و در فصول خنک به دلیل دیرتر خشک شدن خاک هر 20-30 روز یکبار به آبیاری نیاز دارد.

مراحل آبیاری گیاه چغندر

1- مرحله کاشت :

بذر چغندرقند به دلیل داشتن یک لایه پوشش سخت، در زمان کشت برای تولید جوانه به رطوبت زیاد، حدود 120 تا 150 درصد وزنش خود آب نیاز دارد تا جوانه ریشه زده و از بذر خارج شود.

همچنین3-4 روز بعد از آبیاری اول، زمانی که جوانه ها تشکیل ، ولی هنوز از خاک خارج نشده اند، لازم است برای سهولت و سرعت خروج جوانه های ضعیف اولیه از خاک، زمین را مجددا آبیاری نمود تا سطح خاک، نرم و مرطوب شود.

2- مرحله جوانی زنی تا دوبرگی شدن :

آبیاری سوم حدود 10 روز پس از آبیاری دوم انجام می شود و روزانه گیاه به طول تقریبا یک سانتی متر رشد می کند. چغندر از مرحله جوانی زنی تا 4 برگی شدن به آبیاری های سبک و متعدد نیاز دارد. اما پس از عملیات تنک انجام یک آبیاری سنگین ضروری است.

3- مرحله رشد :

در طول فصل رشد، میزان و فواصل آبیاری به بافت خاک ، شیب زمین شرایط آب و هوایی منطقه، نوع رقم چغندر و…. بستگی دارد. مطالعات علمی نشان می دهد نیاز آبی چغندر قند در طول فصل رشد  650-750 میلی متر می باشد.

4- مرحله رسیدن چغندر تا برداشت :

2 تا 4 هفته قبل از برداشت آبیاری باید قطع شود. البته زمان قطع آبیاری باید به گونه ای  تنظیم  شود که خاک آن قدر خشک نشود که برداشت را با مشکل مواجه کند. لازم به ذکر است؛ هر چقدر چغندرقند قبل از برداشت آبیاری نشود وزن ریشه کم شده و غلظت قند در ریشه بالا تر می رود.

نحوه ی آبیاری چغندر

در حالت کلی کشت چغندر به دو روش سنتی و مکانیزه انجام می شود و بر اساس آن، آبیاری نیز به دو روش سنتی و نوین انجام می شود.

آبیاری سنتی

آبیاری کرتی :

در کشت های سنتی که بذر به صورت دستی داخل کرت ها پاشیده می شود، آبیاری نیز به صورت کرتی انجام می گیرد. در این روش طول و عرض کرت ها به جنس خاک، شیب زمین و مقدار آب در دسترس، بستگی دارد. همچنین در روش کرتی میزان تلفات آب بسیار زیاد است و نیروی انسانی بیشتری برای آبیاری به کارگرفته می شود. ضمناً خاک اطراف بوته ها سفت و متراکم می شود و رشد ریشه را کند می کند، حساسیت گیاه نیز در برابر بیماری ها افزایش پیدا می کند.

آبیاری نشتی :

در این روش آب در شیارها یا جویچه هایی که به هنگام کاشت ایجاد شده اند، حرکت کرده و رطوبت با حرکت جانبی به پشته ها نفوذ می کند. عمق شیارها بین 15-25 سانتی متر است و طول آن ها با توجه به جنس خاک و شیب زمین انتخاب می شود.

آبیاری نوین

آبیاری بارانی چغندر قند :

برای آبیاری مزارع چغندر قند سیستم های آبیاری دوار مرکزی ( سنتر پیوت) و کلاسیک امکان پذیر است. البته این روش درمناطق باد خیز و خاک های سفت و رسی که باعث ایجاد روان آب می شود، عملکرد را کاهش می دهد. همچنین آبیاری بارانی ممکن است باعث تجمع سدیم و کلر بر روی برگاهای چغندر شود. برای حل مشکل باد می توان ارتفاع آبپاش ها را کاهش داد. همچنین برای جلوگیری از ایجاد روان آب  انتخاب آبپاش مناسب ، افزایش سرعت حرکت دستگاه آبیاری و کشت روی منحنی های تراز و کرت بندی شده می تواند از ایجاد روان آب جلوگیری کند. علاوه بر این بارش ها مخصوصا در کشت پاییزه باعث پاک شدن برگ چغندر از کلر و دیگر املاح می شود.

آبیاری قطره ای چغندر قند

این روش نسبت به آبیاری بارانی بازدهی بیشتر و محدودیت کمتری دارد. همچنین هدر رفت آب کمتری نسبت به روش سطحی و بارانی دارد. آبیاری قطره ای به دو روش سطحی و زیر سطحی قابل اجراست.

از مهم ترین مزایای آبیاری قطره ای گیاه چغندر می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• کاهش مصرف آب
• کاهش رشد علف های هرز
• افزایش کمی تولید
• بهبود کیفیت محصول
• افزایش درصد قند محصول
• کاهش مصرف انرژی
• کاهش استفاده از نیروی انسانی
• کاهش فرسایش خاک

سخن آخر

همان طور که اشاره شد چغندر قند از محصولات استراتژیکی است که تولید و پرورش آن برای تامین نیاز داخل به قند و شکر از اهمیت زیادی برخوردار است. در زمان های گذشته آبیاری این محصول به روش سنتی و کرتی انجام می شد که اتلاف زیادی در مصرف آب داشت. امروزه به دلیل کمبود منابع آبی و لزوم صرفه جویی در مصرف آب  رایج ترین و بهترین روش آبیاری چغندر قند استفاده از روش های نوین مانند آبیاری قطره ای است.

آبیاری با روش های جدید نقش بسزایی در کاهش مصرف آب  و بهبود کیفیت چغندر تولید شده خواهد داشت. در صورتی که قصد طراحی و اجرای سیستم های آبیاری نوین مانند آبیاری قطره ای یا بارانی  را برای مزرعه چغندر خود دارید ؛ ما در شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به سه دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های نوین آبیاری و انواع لوله های پلی اتیلن آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم.