آبیاری زیر سطحی پسته

در شرایط کنونی یکی از دغدغه های مهم دربخش کشاورزی کمبود منابع آبی و نیاز به افزایش تولید به دلیل رشد جمعیت و نیاز تغذیه ای آنهاست. راهکار مناسب در این شرایط استفاده از روش های نوین آبیاری است تا ضمن صرفه جویی در مصرف آب ؛ محصولی با کیفیت و در تناژ بالا تولید شود.

تجربیات استفاده از روش های نوین آبیاری نشان می دهد در همه ی بخش های کشاورزی از درختان میوه گرفته تا صیفی جات و سبزیجات را می توان به روش های جدید آبیاری نمود. پسته جزو محصولات گرانبهایی است که تولید و صادرات آن در سطح وسیع می تواند ارز آوری بسیار خوبی برای کشور داشته باشد.

که این امر نیازمند کشت ،پرورش و آبیاری با روش های نوین و مطابق بااستاندارد های جهانی است. یکی از بهترین روش های آبیاری نوین برای کشت پسته استفاده از ابیاری قطره ای به دو روش (سطحی _ زیر سطحی) است .

آبیاری قطره ای سطحی مزایای بسیاری نسبتا به روشهای سنتی دارد اما ؛ محدودیت هایی چون گرفتگی قطره چکان ها ، از بین رفتن لوله در اثر تابش آفتاب ،جویده شدن لوله ها توسط خزنده گان ،نیاز به جمع اوری های سالانه لوله ها ،تبخیر آب و.. در این روش وجود دارد. که لزوم استفاده از روش های ابیاری زیر سطحی را در پرورش درختان پسته می طلبد.

◾️روش آبیاری زیر سطحی چیست؟

سیستم آبیاری زیرسطحی در واقع همان سیستم قطره ای سطحی تکامل یافته است که در آن بسیاری از مشکلات مانند تبخیر، گرفتگی منافذ، آسیب پذیری لوله ها و مزاحمت لوله ها برای ادوات کشاورزی حل شده است
برای نمونه مطالعات نشان می دهد میزان رطوبت خاک در آبیاری زیر سطحی، ۳۰ درصد بیشتر از آبیاری قطره ای سطحی است. ومیزان صرفه جویی در آب بیش از ۵۰ درصد می باشد.

همچنین ميزان توليد محصول پسته و نيز شاخص رشد ساليانه در روش آبياري زيرسطحي حدود دو برابر روش سطحي است.

در این سیستم آب با فشار کم درون یک مخزن کوچک (حوضچه) ریخته می شود و با اتصال به لوله موتور خانه بدون نیاز به استخر و پمپاژ وارد لوله های اصلی و بعد نوارهای قطره ای که در داخل خاک مدفون شده اند می ریزد شده و وظیفه ی تامین آب ریشه ی گیاه را به صورت مستقیم بر عهده دارد.

در این روش انرژی اولیه با توجه به اختلاف ارتفاع سطح آب از مبدا تا مزرعه قابل تامین است.

◾️انواع آبیاری زیر سطحی برای پسته 

آبیاری با لوله های زیر سطحی :

لوله های زیر سطحی خود به ۳ دسته تقسیم می شوند.

✔️ لوله های قطره چکان دار

✔️لوله های تراوا

✔️کپسول رسی متخلخل

مزیت کپسول رسی و لوله های تراوا نسبت به لوله های قطره چکان دار، عدم گرفتگی منافذ خروجی آب توسط ریشه های گیاهان می باشد.

آبیاری با کپسول زیر سطحی :

از این روش برای تبدیل آبیاری قطره ای معمولی به آبیاری زیر سطحی استفاده می شود. به این صورت که کپسول زیر سطحی در زیر هر قطره چکان قرار گرفته و آب خروجی از قطره چکان به عمق زمین هدایت شده و پخش می شود. این سیستم یکی از ساده ترین وکم هزینه هاترین روش هاست و درصورت بروز هرگونه نقص در سیستم آبیاری قابل بررسی و رفع عیب با کمترین هزینه است.

آبیاری با استوانه زیر سطحی

عملکرد استوانه زیرسطحی مانند کپسول های زیر سطحی است با این تفاوت که استوانه های زیر سطحی دارای قابلیت عبور آب بیشتر در واحد زمانی هستند لذا استفاده از قطره چکان های دبی بالا و بالبر در این استوانه ها امکان پذیر است.

بنابراین در شرایط آب شور و یا بالا بودن سن درختان و نیاز به استفاده از بابلر ها این روش ابیاری برای باغات پسته بهتر جواب می دهد.

◾️ویژگی لوله های زیر سطحی

جنس این لوله ها از pvc است. در آبیاری زیر سطحی نیازی به لوله های فشار قوی نبوده و درحد ۴ اتمسفر فشار ضعیف نازک قابل استفاده است. بهترین لوله جهت استفاده خطوط اصلی پولیکا در قطر200 میلیمتر و لوله های زیر درختان نیز در قطر 110 و 90 میلیمتر پلیکا با فشار ۴تا۶ اتمسفر مورد نیاز می باشد.

انتخاب نوع آرایش و توزیع آب در قطعات مختلف به طول و تعداد ردیف درختان بستگی دارد. ‏برای ردیف های درختان با ‏طول ۵۰_۷۰ متر روش تک انشعابی مناسب است ‏و برای ردیف های درختان با طول بیش از ۷۰متر تا حداکثر۱۵۰ متر لازم است از شبکه توزیع میانی با استفاده از تقسیم سه راه (انشعاب سه راهی )استفاده شود.
‏
‏ به منظور کاهش هزینه ها؛ با صرفه ترین روش توزیع آب در طول ۱۵۰ متر است که طول لوله فرعی انتقال آب و اتصالات کاهش می یابد.

◾️مزایایی آبیاری زیر سطحی در باغات پسته

• کاهش تبخیر آب به دلیل توزیع در زیر سطح خاک
• افزایش عمر نوار ها به دلیل قرار نگرفتن در معرض آفتاب
• کاهش رشد علف های هرز : مطالعات علمی نشان می دهد با استفاده از روش زیر سطحی میزان رشد علف های هرز به یک سوم کاهش می یابد.
• کاهش هزینه های بهره وری و نگهداری : لوله های به کار گرفته در این روش بین ۱۲_۱۵ سال عمر می کنند که با استفاده از لوله های باکیفیت و اجرای تخصصی؛ این طول عمر می تواند افزایش یابد. در نتیجه نسبت به روش قطره ای سطحی مقرون به صرفه تر است. همچنین این لوله ها نیازی به جمع اوری سالیانه ندارد.
• کاهش هزینه ها به دلیل عدم نیاز به استخر ،پمپاژ ،قطره چکان
• عدم مزاحمت لوله ها برای ماشینالات و کارگران
• عدم ایجاد سله و فرسایش خاک
• توزیع آب به صورت یکنواخت
• قابلیت اجرا در شرایط سخت و زمین های ناهموار و تپه ها
•  کاهش مصرف انرژی به دلیل عدم نیاز به پمپاژ
• راحتی دراجرا ، کشاورزان و افراد غیر متخصص تنها با دیدن این طرح در مزارعی که اجرا شده به راحتی میتوانند خودشان به کمک لوله کش های محلی و با الگو برداری از این طرح در مزارع و باغات اجرا کنند.
• قابلیت اجرا در زمین های کوچک و بزرگ
•  کود دهی ساده و ارزان با استفاده از یک تانک پلی اتیلن و لوازم الحاقی
• صرفه جویی در مصرف کود و سموم
• کاهش اثرات تنش های خشکی و شوری بر درختان پسته با امکان کاهش دور آبیاری
• همراه بودن آب آبیاری با اکسیژن برای تهویه ی مناسبتر خاک در محل فعالیت ریشه.

◾️معایب آبیاری زیر سطحی در باغات پسته

▫️هزینه بالا

💡راحل : یکی از معایب این روش هزینه ی بالای آن است. که می توان بااجرای یک سیستم طراحی استاندارد زیر سطحی بخشی از هزینه های اضافی را کاهش داد. همچنین صرفه جویی ۲۵-۳۰ درصدی در مصرف آب نسبتا به روش قطره ای رو سطحی؛ هزینه بالاتر این سیستم را از نظر اقتصادی توجیه پذیر می نماید.

از این روش برای زمین های کشاورزی با مساحت بالا بسیار مناسب است و با مشارکت جهاد کشاورزی و گرفتن وام می توان بخشی از این هزینه ها را تامین نمود.

▫️گرفتگی نازل ها در لوله های قطره چکان دار

زمانی که سیستم آبیاری زیرسطحی خاموش می شود به واسطه مکش منفی ایجاد شده در محل خروجی آب از قطره چکان ها ، ذرات خاک به داخل قطره چکان ها مکیده شده و باعث گرفتگی قطره چکان ها می شود .

💡راحل : با استفاده از قطره چکان های آنتی سیفون ،شستشوی لوله ها ،اسید شویی و یا استفاده از شیرهای خلا شکن در اندازه مناسب و نقاط مشخص و یا کاربرد هر دو روش می توان از ورود ذرات خاک به داخل قطره چکان ها جلوگیری و این مشکل را رفع کرد.

 

▫️انسداد نازل ها توسط باکتری ها و جلبک ها

💡راه حل : این مشکل با فیلتراسیون مناسب ، انتخاب صحیح قطره چکان و اسیدشویی قابل کنترل می باشد .

▫️جویده شدن نوارها توسط جوندگان

موش ها و بعضی از جوندگان با جویدن لوله ها می توانند سیستم آبیاری زیرسطحی را با مشکل مواجه کنند .

💡راحل : برای کاهش این مشکل باید در انتخاب و آماده سازی مزرعه ، نصب و نگهداری سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی دقت لازم به عمل آید .

◾️مراحل اجرای آبیاری زیر سطحی پسته

۱_ در باغ هایی که فاصله ردیف ها کمتر از ۵ متر است کانال کنی با دست و در باغ هایی که فاصله ردیف ها بیش از ۵ متر است کانال کنی با ادوات کشاورزی مانند ترنچر انجام می شود. کانال در محل سایه انداز درخت به عمق ۵۰ سانتیمتر و عرض ۴۵ سانتی متر در دو طرف درخت حفر و سپس کف کانال بر اساس شیب 0.1 ریگلاژ میشود.

( فاصله لوله‌هاي پليکاي 110 از تنه درخت تقريباً 80 سانتي‌متر باشد)

البته عمق و ارز کانال ها به جنس خاک نیز بستگی دارد و می تواند دستخوش تغییراتی شود‌. لازم به ذکر است حفاری باید بر روی خط تراز انجام گیرد.

⭐️بهتر است کانال کنی در ۶ ماه سرد سال انجام شود. تا تطبیق درختان با روش آبیاری جدید راحت انجام شود.

۲_کانال های حفر شده ؛ با شن نخودی بادامی یا پوکه صنعتی به ارتفاع ۳۰ سانتی متر پر شده و هموار و مسطح می شود.

⭐️میزان شن یا پوکه به دلیل متفاوت بودن بافت خاک در هر منطقه متفاوت است. با این حال حجم شن باید در اندازه ی مطلوب ریخته شود زیرا موجب افزایش راندمان آبیاری و رشد بهتر درختان می شود.

همچنین شن مانع از ورود ریشه ی پسته به لوله می شود.

۳_لوله‌های پلیکا ۱۱۰ به فاصله 20 تا 25 سانتي‌متر و به قطر 10 تا 12 ميلي‌متر سوراخ و درکف کانال و دو طرف درخت بروی شن کارگذاری شده و به طور مجزا به حوضچه ورودی متصل می شود.

۴_بر روی لوله ها با یک مالچ پلاستیکی به عرض 0.7 پوشانده می شود.این عمل مانع از تبخیرآب شده و موجب نگهداشت رطوبت در محل ریشه می شود.

⭐️عدم استفاده از پلاستیک باعث می شود در زمان بارندگی و یا آبیاری غرقابی خلل و فرج شن های استفاده شده پر و عملا عملکرد فیلتر ناقص انجام شود.

۵_روی لوله های پلاستیک کشیده با خاک نرم و سرند شده باغی پوشانده و سپس ابتدای لوله پلیکا به داخل حوضچه ورودی مزرعه متصل می شود و انتهای لوله های پلیکا به منظور بازدید به میزان یک متر هواکش نصب میشود. این عمل در افزایش عملکرد سیستم موثر است.

◾️نکات مهم در اجرای آبیاری زیر سطحی پسته

• کشاورزان محترم قبل از اجرای سیستم باید آموزش لازم در زمینه اجرا و نگهداشت سیستم دریافت کنند.
• شوری و کیفیت پایین آب می تواند موجب فرسایش و خوردگی لوله ها شود؛لذا باید از لوله های باید کیفیت بالا تهیه شود. و اسید شویی به موقع انجام شود.
• به منظور جلوگیری از گرفتگی لوله ها باچوب و خار و خاشاک باید دهانه لوله ها توری نصب شود.
• به محض تمام شدن آبیاری باید روی لوله ها درپوش نصب شود.تا از ورود هر گونه خاک ،حیواناتی چون موش های صحرایی و… به داخل لوله ها جلوگیری شود.

◾️سخن آخر :

به دلیل قرارگرفتن لوله های زیر سطحی در زیر سطح خاک و عدم دسترسی آسان به آنها ؛ طراحی و اجرای سیستم آبیاری زیر سطحی و انتخاب لوله های با جنس مرغوب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. گاها مشاهده شده که عدم توجه به اصول طراحی و اجرایی و انتخاب های نامناسب هرچند موجب کاهش هزینه اولیه احداث سیستم شده ، اما پس از چند سال سیستم آبیاری به طور کامل از کار افتاده است.

در این راستا شرکت طراح گستر اب آرا با نزدیک به ۳ دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های ابیاری نوین موفق به تولید محصول با کیفیت ایرانی با بهترین مواد اولیه پتروشیمی شده است و آماده خدمت رسانی به هموطنان عزیز می باشد.
‏