امروزه به دلیل کاهش بارندگی ها و کمبود منابع آبی ، صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعات علمی نشان می دهد استفاده از روشهای نوین آبیاری می تواند به کاهش مصرف آب و استفاده ی بهینه از آن کمک کند.
اگر شما هم به دنبال روش هایی برای کاهش مصرف آب در مزارع و باغات خود هستید ؛ دعوت می کنیم در ادامه با طراح گستر آب آرا همراه باشید.
روش های صرفه جویی در مصرف آب کدام اند؟
صرفه جویی در مصرف آب باید در سه ی بخش انتخاب روش آبیاری مناسب ، نصب و بررسی کارکرد صحیح آن و مدیریت آبیاری درست انجام شود که در زیر شرح داده می شود.
1- استفاده از سیستم های آبیاری کارامد تر ( تحت فشار ،قطره ای ، بارانی ، زیرسطحی)
روش های آبیاری قدیمی مانند آبیاری غرقابی که شامل آبیاری نواري، کرتي، نشتي و یا جوی و پشته است موجب هدر رفت آب ، فرسایش خاک ، افزایش هزینه کارگری و مصرف انرژی می شود. به همین دلیل این روش ها دیگر مقرون به صرفه نیست و بهتر است روش های جدید آبیاری جایگزین گردد.
یکی از متداول ترین سیستم های جدید آبیاری؛ آبیاری قطره ای و آبیاری بارانی می باشد. که انتخاب هر کدام از آنها به نوع محصول ، شرایط جوی ، نوع خاک و .. بستگی دارد.
آبیاری قطره ای :
یکی از بهترین روش های آبیاری در مناطق خشک و نیمه خشک آبیاری قطره ای است. در آبیاری قطره ای آب دقیقا به پای گیاه ریخته می شود و ضمن 80 درصد صرفه جویی در مصرف آب باعث افزایش کارایی و بهبود کیفیت محصول می شود.
آبیاری بارانی
یکی دیگر از روش های نوین آبیاری، آبیاری بارانی است . در این روش آب همچون قطرات باران از آبپاش ها خارج شده و بر روی سطح خاک ریخته می شود. آبیاری بارانی برای مزارع با سطح زیر کشت وسیع مناسب است. البته این روش در مناطق باد خیز و خاک های رسی سنگین مناسب نیست و کارایی کمتری دارد. همچنین برای آبیاری گیاهان حساس به رطوبت که مستعد بیماریهای قارچی هستند پیشنهاد نمی شود.
2-اطمینان از کارکرد صحیح سیستم
سیستم های آبیاری نوین مانند آبیاری بارانی و قطره ای هر چند وقت یک بار باید بررسی شده و در صورت بروز هر گونه مشکل و نشتی آن شناسایی و بر طرف شود. گفتنی است پیدا کردن نشتی در سیستم هایی که دارای کنتور هستند بسیار راحت تر انجام می شود.
3- مدیریت برنامه ریزی آبیاری
به کمک مدیریت برنامه ریزی آبیاری می توان زمان دقیق آبیاری و میزان آب مورد نیاز گیاه را مشخص کرد. در مدیریت آبیاری توجه به مولفه های زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
جنس خاک
توجه به جنس خاک در آبیاری از اهمیت بالایی برخوردار است.معمولا خاک های سنگین و رسی آب بیشتری در خود حفظ می کنند و دیرتر خشک می شوند. به همین دلیل فاصله ی آبیاری در این نوع خاک ها باید بیشتر باشد. همچنین خاک های شنی آب کمتری در خود نگه می دارند و خیلی زود خشک می شوند. بنابراین محصولات کاشته شده در این نوع خاک ها باید زود به زود آبیاری شوند.
میزان آب مورد نیاز گیاه
نیاز آبی گیاهان مختلف بسته به تبخیر و تعرق گیاه متفاوت است. با محاسبه ی نیاز آبی گیاه می توان میزان آب از دست رفته خاک را تعیین و در آبیاری های بعدی تنها به اندازه جبران رطوبت از دست رفته خاک آبیاری نمود. این عمل از آبیاری بیش از حد یا تنش کم آبی گیاه جلوگیری می کند.
زمان دقیق آبیاری
برای جلوگیری از هدر رفت آب در اثر تبخیر ، آبیاری بهتر است در اوایل صبح یا عصر و شب انجام شود. کاهش تبخیر آب نیز سبب می‌شود تا آب به خوبی در خاک نفوذ کند، در نتیجه از دفعات نیاز به آبیاری مزرعه کاسته خواهد شد.
استفاده از دستگاه لایسیمتر
خشک شدن سطح رویی خاک به معنای رسیدن زمان آبیاری نیست. زیرا ممکن است هنوز رطوبت در زیر خاک و اطراف ریشه وجود داشته باشد. آگاهی از میزان رطوبت خاک به کشاورز کمک می کند تا چندیدن روز آبیاری را به تعویق بیاندازد.
برای این منظور می توان از دستگاه لایسیمتر استفاده کرد. این دستگاه در داخل مزارع نصب می شود. خاکی که درون آن ریخته می شود همان خاک مزرعه و محصول کشت شده در آن، همان محصول مزرعه می باشد.
لایسیمتر با بیلان بندی آب ورودی و خروجی، مقدار تبخیر و تعریق اتفاق افتاده در خاک را اندازگیری می کند. سپس به بخش پردازش می فرستد تا مدت زمان کار پمپ آب و مقدار آب وارد شده به زمین مشخص شود این عمل نقش مهمی در رسیدن به بهره وری حداکثری آب دارد.
کشت گیاهان مقاوم به خشکی
انتخاب محصول مورد نظر برای کشت باید با شرایط آب و هوایی هر منطقه تناسب داشته باشد. برای مثال در مناطقی که با بحران خشکسالی مواجه هستند باید محصولات مقاوم به خشکی کشت شود.
مالچ پاشی مزرعه
مالچ پاشی روشی است که در آن سطح روی خاک و اطراف گیاهان با لایه ای از کاه ، خاک اره ، خاک برگ و… پوشانده می شود. این روش تاثیر بسزایی در حفظ رطوبت خاک و کاهش میزان تبخیر و تعرق آب دارد. همچنین از فرسایش خاک توسط آب و شرایط جوی جلوگیری می کند و با تامین رطوبت مورد نیاز گیاه ، شرایط مطلوب رشد گیاه و تولید محصولات باکیفیت را فراهم می کند.
مالچ‌ها نیز در طول زمان تجزیه شده و با افزایش محتوای مواد آلی خاک ظرفیت نگهداری آب در خاک را بالا می‌برند. علاوه بر این می توان از پلاستیک مشکی رنگ برای پوشش‌دهی روی خاک به منظور مبارزه با علف‌های هرز و کاهش تبخیر آب استفاده کرد.
جمع آوری و ذخیره سازی آب
عمده مصرف بخش کشاورزی از طریق آب های زیر زمینی تامین می شود که موجب خشک شدن سفره های زیر زمینی می شود. درحالی که می توان با جمع آوری و ذخیره سالی آب های سطحی حاصل از برف و باران منبع تامین آب بسیار مناسبی را برای مزارع در طول سال فراهم نمود. برای این منظور می توان در کنار مزرعه حوضچه یا استخرهای مناسبی را تعبیه کرد.
کشت دیم
کشت دیم یکی از راه های صرفه جویی در مصرف آب است. در این روش محصولاتی مانند گندم ، حبوبات و… کاشت می شوند و با اکتفا به آب برف و باران رشد می کنند. مسلما در این روش میزان عملکرد محصول در مقایسه با کشت آبی کمتر خواهد بود. اما در شرایط پر بارش و عدم امکان آبیاری مناسب ترین راهکار است.
تولید محصولات ارگانیک
تحقیقات علمی نشان می دهد کاشت محصولات ارگانیک در زمان خشکسالی 30 درصد محصول بیشتری نسبت به مزارع غیر ارگانیک تولید می‌کند. روشهای ارگانیک کشاورزی، به حفظ رطوبت خاک، افزودن آب زیرزمینی بیشتر و جلوگیری از ورود سموم و دفع آفات به رودخانه‌ها کمک می‌کند.
از دیگر روش های کاهش مصرف آب می توان به کشت چرخشی محصولات ، پرورش گیاهان گلخانه ای ، بازیافت فاضلاب ، روش های کشت بدون خاک ، چرای تناوبی و… اشاره کرد.
سخن آخر
حجم زیادی از منابع آبی جهان در بخش کشاورزی مصرف می شود. که امروزه به دلیل کمبود منابع آبی و خشکسالی با بحران شدیدی روبه روست .به همین دلیل مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار ضروری است. در میان راهکار های مختلفی که برای صرفه جویی در مصرف آب ارائه می شود؛ بهترین روش استفاده از سیستم های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای و بارانی است.
با اجرای این روش ها ضمن افزایش بهره‌وری، مصرف آب به شکل چشمگیری کاهش پیدا می کند. البته این سیستم ها باید به درستی نصب شده و کارکرد صحیح آنها بررسی گردد. ما نیز در شرکت طراح گستر آب آرا با نزدیک به سه دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های نوین آبیاری آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم.
