آبیاری سبزیجات به روش های مختلفی انجام می گیرد که بسته به نوع سبزیجات و مساحت زمین متفاوت است. در این پست از وبسایت طراح گستر آب آرا ، سعی کرده ایم که روش های مختلف سنتی و مدرن آبیاری سبزیجات را به طور کلی بیان کرده و مزایا و معایت هر کدام را اشاره کنیم تا دیدی کلی در مورد شیوه های آبیاری صحیح این زمین ها داشته باشید .
◾️آبیاری سنتی در زمین هایی با مساحت کم
ابیاری سنتی یکی از این نوع روشهاست که از زمان های گذشته تا کنون مورد استفاده قرار می گیرد. آبیاری سنتی در زمین هایی با مساحت کم و در باغچه ها به صورت آبیاری شیاری ،حوضچه های ابیاری و آبیاری با آبپاش و شلنگ انجام می گیرد.
۱-ابیاری شیاری
یکی از انواع ابیاری سنتی آبیاری شیاری است. در این روش شیارهایی به شکل جوی های آب کم عمق ایجاد شده و آب را به پای گیاه هدایت می کنند. در این روش فاصله ی بسترهای کشت می تواند از ۳۰ تا ۹۰ سانتی متر باشد و هرچقدر فاصله بیشتر باشد، میزان آب مصرفی بیشتر خواهد بود.
از معایب آبیاری شیاری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هدر رفت آب به دلیل تبخیر ونفوذ عمقی زیاد
- سخت و زمان بر بودن آبیاری
- آبیاری نا متوازن (همیشه گیاهان ابتدای شیار آب بیشتری نسبت به گیاهان آخر شیار دریافت می کنند.)
آبیاری توت فرنگی ،کاهو ،کلم لوبیا و.. با روش شیاری قابل اجراست.
۲-حوضچه های آبیاری
در این روش در اطراف گیاهان حوضچه هایی به شکل دایره ای و با قطر های مختلف بسته اندازه و نیاز ابی گیاه ایجاد شده و با ابیاری دستی یا شلنگ از آب پر می گردد. از این روش برای ابیاری صیفی جاتی مانند خیار ،گوجه فرنگی ،کدو ،فلفل و..می توان استفاده کرد.
۳-آبیاری با آبپاش
یکی از روش های ابیاری در مساحت های کم و در باغچه های کوچک حیاط استفاده از ابپاش می باشد. آبپاش بیشتر برای خاک های ماسه ای که آب را به سرعت جذب می کنند مناسب است. و در خاک های رسی و سنگین که جذب آب به سختی انجام می شود کاربرد ندارد.
از معایب روش آبپاش می توان به خیس شدن شاخ و برگ گیاهان اشاره کرد که موجب ایجاد رطوبت و بروز آفت و قارچ در گیاهان می شود. به همین دلیل اگر از ابپاش استفاده می شود باید در اول صبح باشد تا موقع شب شاخ و برگ ها خشک شوند و تبخیر به حداقل برسد.
سبزیجاتی مثل نعنا ،جعفری ،ریحان و سبزیجاتی از این قبیل را می توان با آبپاش ابیاری نمود.
◾️ابیاری سنتی در زمین هایی با مساحت بالا
۱-آبیاری با روش کرتی :
در آبیاری کرتی زمین کشاورزی در اندازه های مختلف تقسیم بندی می شود و برای جدا کردن آنها و مرزبندی دیواره های کوتاه خاکی درست می شود. به هر کدام از این قسمت ها کرت گفته می شود و در بین کرت‌ها جوی آبی قرار می‌گیرد که با گردش آب در آن، عملیات آب‌رسانی به گیاه انجام میشود.
از معایب سیستم ابیاری کرتی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
-
- استفاده بیش از اندازه از آب
- نامناسب برای مناطق کم آب
- عدم امکان اجرا در زمین های شیب دار .
- نیاز به تسطیح مناسب زمین
- مشکل در رفت و امد ماشینالات کشاورزی
- امکان شستن املاح موجود در خاک
- استفاده از این روش در خاک های سبک موجب تخریب دیواره های کرت و در خاک های سنگین باعث سله بستن خاک می شود.
- استفاده از این روش برای پرورش گیاهان حساس به اب زیاد مناسب نیست. زیرا همه ی گیاهان توان غرقابی شدن ندارند.
- نیاز به مراقبت از کرت ها و جوی ها
- استفاده از این روش برای کشت گیاهانی که ریشه های کم عمق دارند و به فاصله های دور از هم کاشته می شوند مناسب نیست.
- عدم قابلیت اجرا در مزارع با وسعت کم
- موجب از بین رفتن مواد مغذی موجود در خاک می شود.
۲- آبیاری نشتی:
در این روش جوی های به شکل مارپیچ به عرض ۳۰ تا ۴۰ و عمق ۳۰ تا ۳۵ سانتی متر حفر می شود و مزرعه به شکل تپه های متوالی در می آید. آب از کانال اصلی به داخل جوی‌ها وارد میشود و به تدریج در داخل خاک فرو می رود و محوطه دسترس ریشه سبزی‌ها را آبیاری می‌کند.
این جوی ها به موازات یکدیگر و عمود بر خط شیب سطح مزرعه قرار می گیرند. آب پس از عبور از جوی اول به جوی های بعدی در گردش است و تا آنکه به انتهای جوی برسد. سطح مرزعه تا چند سانتی متر در داخل جوی ها قرار می گیرد که اصطلاحا به آن داغاب می گویند.
◾️روش های نوین آبیاری (تحت فشار) برای آبیاری سبزیجات
امروزه به دلیل کمبود منابع آبی ،افزایش جمعیت ،نیاز به تولید بالا ،زمان بر بودن، دیگر استفاده از روش های سنتی مقرون به صرفه نیست و روش های نوین ابیاری بهترین جایگزین برای روش های قدیمی است.
۱-آبیاری قطره ای
امروزه یکی از بهترین ،موثر ترین و کارامد ترین روش های آبیاری تحت فشار استفاده از روش ابیاری قطره ای برای اکثر محصولات کشاورزی و سبزیجات می باشد.
آبیاری قطره‌ای نوعی آبیاری موضعی یا میکرو است که در آن، آب با فشار کم از روزنه یا قطره چکان به ریشه گیاهان می ریزد. در این روش به دلیل اینکه آبیاری فقط در منطقه ریشه به جای کل سطح مزرعه انجام می شود ، موجب صرفه جویی در مصرف آب و افزایش بازدهی آبیاری می شود.
همچنین با توجه به اینکه در این روش مساحت و عمق کمی از سطح خاک خیس میشود، موجب کاهش میزان تبخیر آب نیز می‌گردد.
از مزایای آبیاری قطره ای برای سبزیجات می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- استفاده ی بهینه از منابع آبی
- کاهش فرسایش خاک
- عدم نیاز به تراز بودن مزرعه و قابلیت اجرا در زمینهای شیبدار
- کاهش زمان آبیاری
- کاهش رشد علف های هرز
- کاهش تعداد نیروی انسانی وکاهش هزینه ی آبیاری
- کاهش احتمال بیماری های قارچی به دلیل عدم خیس شدن شاخ و برگ انگور ها
- امکان بکارگیری کود و سم همراه با آب
- کاهش استفاده از کود
- کاهش تبخیر آب
- مناسب برای بیشتر خاکها
- کاهش زیان وارده به گیاه دراثرشوری
- صرفه جویی در مصرف انرژی به دلیل فشار کم
- امکان تنظیم مقدار آب دهی و زمان آبیاری
- تهویه مناسب محیط ریشه شده و تامین رطوبت قابل استفاده در خاک
تنها ایراد این روش هزینه بر بودن آن است. که در بلند مدت با صرفه جویی در مصرف آب، انرژی ،زمان و افزایش بازدهی و بهبود کیفیت محصولات جبران می شود.
لازم به ذکر است در راستای گسترش روش های ابیاری نوین وام هایی نیز اعطا می شود.
۲- آبیاری با لوله ی تروا
لوله تراوا یک شلنگ پلاستیکی با منافذ ریز است که آب از این منافذ به بیرون نشت می کند و به گیاهان می رسد. این شلنگ را می توان بین ردیف ها یا دور گیاهان نصب کرد. استفاده از لوله تراوا ساده تر از آبیاری قطره ای است زیرا تجهیزات مانند نازل و قطره چکان ندارد با این حال نگهداری و سرویس آن هزینه ی بالایی دارد.
۳- آبیاری بارانی
شبکه بارانی روشی برای آبیاری مزارع مانند بارش باران است. این شبکه یا سیستم آبیاری بارانی جریان آب مورد نیاز برای کشاورزی را از طریق مجموعه‌ای از لوله‌ها با استفاده از پمپاژ عبور می‌دهد. سپس این آب توسط آب‌پاش‌ها مانند قطرات ریز باران بر روی زمین می‌افتد.
آبیاری بارانی در سبزیکاری هایی با مساحت بزرگ رایج است و برای جلوگیری از سرمای بهاره نیز کاربرد دارد.
از مزایای ابیاری بارانی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عدم نیاز به تسطیح زمین
- صرفه جویی در مصرف آب و کاهش هدر رفت آن
- افزایش راندمان تولید
- جلوگیری از فرسایش خاک
- مناسب برای هر نوع خاک به جز خاک رس سنگین
- مناسب برای آبیاری در مزارعی که تراکم محصولات بالاست
- امکان استفاده در زمینهای پر شیب.
- توزیع یکنواخت آب و کود و سم در تمام نقاط مزرعه.
- کمک به رشد بهتر گیاهان با لطیف کردن محیط اطراف گیاهان
- در این روش مقدار دقیق آب مصرفی، قابل اندازه گیری است.
- آبیاری بارانی در کاهش خسارات ناشی از آفت ها مانند شته ها تاثیرگذار است.
با این حال در مناطقی که باد شدید می وزد، استفاده از این روش مناسب نیست زیرا آب به طور یکنواخت بر روی مزرعه پاشیده نمی شود. همچنین این روش برای سبزیجات حساس به آب مناسب نیست و خیس شدن شاخ و برگ انها موجب آفت و بیماری های قارچی در آنها می شود.
در مناطق گرم و خشک که دما بالاست باعث تبخیر سریع آب شده و اثر بخشی آبیاری را کاهش می دهد. علاوه براین در زمین های با خاک سنگین و نفوذ پذیری کم استفاده از این روش محدود است.
۴-ابیاری زیر سطحی
در این سیستم آبیاری به وسیله ی لوله یا نوارهای قطره ای که در داخل خاک مدفون شده اند تشکیل شده و وظیفه ی تامین آب ریشه ی گیاه را به صورت مستقیم بر عهده دارد.
از مزایای سیستم ابیاری زیر سطحی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- توزیع یکنواخت آب به محصولات
- کاهش تبخیر آب
- جلوگیری از آهکی شدن قطره چکان ها
- سهولت در برداشت محصول توسط ماشین آلات
- مناسب برای مناطق بادخیز و گرم و خشک
این روش دارای ایراداتی از قبیل ، انسداد نازل ها توسط خاک ، انسداد نازل‌ها توسط ریشه، ریسک جویده شدن نوارها توسط جوندگان، آسیب‌دیدگی لوله ها توسط ماشین آلات سنگین ، هزینه نسبتا بالا می باشد. که با اتخاذ تدابیر درست می توان این مشکلات را رفع نمود.
برای نمونه با استفاده از قطره چکان های آنتی سیفون ،شستشوی لوله ها ،اسید شویی و یا استفاده از شیرهای خلا شکن می توان از ورود ذرات خاک به داخل قطره چکان ها جلوگیری کرد.
همچنین تزریق دوره ای مواد بازدارنده از ورود ریشه به لوله آبیاری جلوگیری می کند و با نصب در ارتفاع مناسب از زمین نیز ماشینات سنگین نمی توانند صدمه ای به لوله ها برسانند.
◾️سخن آخر
در حال حاضر به دلیل کمبود منابع آبی و لزوم صرفه جویی در مصرف آب ؛استفاده از روش های نوین آبیاری به جای روش هاس سنتی امری اجتناب ناپذیر است.
در این راستا شرکت طراح گستر اب ارا با نزدیک به ۳ دهه فعالیت در حوزه ی طراحی و ساخت سیستم های تحت فشار موفق به تولید محصول با کیفیت ایرانی با بهترین مواد اولیه پتروشیمی شده است و آماده خدمت رسانی به هموطنان عزیز می باشد.
