اصول آبیاری تحت فشار و انواع آن | کاربردهای روش های مختلف آبیاری تحت فشار
از روش های شناخته شده آبیاری میتوان دو نوع روش به نام های آبیاری تحت فشار و آبیاری ثقلی را نام برد . آبیاری تحت فشار به سیستمی گفته میشود که در آن آب با فشاری بیشتر از 1 اتمسفر در داخل اتصالات تعبیه شده در زمین جابجا شده و به گیاهان منتقل میشود .
در مقابل آبیاری ثقلی روشی معمول و قدیمی می باشد که در آن انتقال آب در سطح زمین، با توجه به فشار ثقلی آب و اختلاف ارتفاع بین زمین و منبع آب صورت میگیرد. با توجه به گسترش تکنولوژی و ورود سیستم های مختلف و مدرن به مقوله ی آبیاری، آبیاری تحت فشار توانسته است تاثیر بسیاری در کاهش هزینه ها ، آبرسانی به مناطق مختف و بهره وری بیشتر محصولات کشاورزی داشته باشد .
در آبیاری تحت فشار پمپ آب، آب را در داخل اتصالات مربوط به سیستم آبیاری به جریان می اندازد و با توجه به نوع سیستم آبیاری (بارانی ، قطره ای و …) آب در سطح زمین گسترش می یابد. از مهمترین نکات در استفاده از این روش نیاز به استفاده از نیروی برق (یا استفاده از موتور برق) برای راه اندازی سیستم می باشد که در برخی از مناطق ممکن است استفاده از این روش را با محدودیت هایی روبرو کند .
فواید اصلی آبیاری تحت فشار :
آبیاری تحت فشار با توجه به خصوصیات گسترده ی آن در کنترل میزان آب مصرفی و امکان آبدهی به زمین هایی با شیب های نامتقارن و … میتواند کمک بسیاری به کشاورزان در افزایش راندمان تولید مواد کشاورزی مختلف بکند . در ادامه به بررسی برخی از فواید استفاده از این سیستم می پردازیم :
– کاهش هزینه های ناشی از نیروی کار برای آبرسانی در زمین های کشاورزی
– امکان آبرسانی یکنواخت به تمامی نقاط زمین
– امکان آبرسانی به مناطقی با شیب نامناسب که در روش های ثقلی امکان پذیر نمیباشد
– امکان کنترل میزان آب رسانی
– کاهش آب مصرفی
– امکان کوددهی کاملا کنترل با استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار
و …
مشکلات راه اندازی سیستم های تحت فشار :
– نیاز به نیروی ثانویه برای راه اندازی موتور و پمپ آب
– نیاز به هزینه ی اولیه بالا به منظور خرید تجهیزات مد نظر
– سرویس های دوره ای و نیاز به بازدید منظم از اتصالات
انواع روش های آبیاری تحت فشار :
از شناخته شده ترین روش های آبیاری تحت فشار می توان به آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای اشاره کرد . این روش های آبیاری خود دارای زیر شاخه های مختلفی همچون آبیاری زیرسطحی ، آبیاری عقربه ای و … نیز می باشند که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد .
آبیاری بارانی :
یکی از پر استفاده ترین روش های آبیاری تحت فشار که در اقصی نقاط کشور عزیزمان ایران نیز بسیار مورد استفاده قرار میگیرد ، سیستم آبیاری بارانی می باشد .
در آبیاری بارانی انتقال آب به زمین های کشاورزی با استفاده از آب پاش هایی می باشند که آب با فشار بالا را به شکل باران در سطح زمین پخش می کنند. نازل های قرار گرفته بر روی تفنگ های آبپاش ، عمل بارانی کردن آب را انجام میدهند .
در این روش آب به صورت یکنواختی بر روی زمین کشاورزی قرار میگیرد و همچنین با استفاده از روش های مختلف و مدرنی که منشع آنها آبیاری بارانی می باشد ، بهره وری این روش بسیار بیشتر از پیش شده است.
فواید استفاده از آبیاری بارانی :
از مهمترین فواید استفاده از این روش آبیاری بارانی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
– گستردگی استفاده در زمین های مختلف شیبدار و بدون شیب
– امکان آبرسانی یکنواخت به تمامی قسمت های زمین
– امکان کود دهی با استفاده از سیستم آبیاری بارانی
و …
مشکلات استفاده از روش آبیاری بارانی :
– هزینه راه اندازی به نسبت بالا
– هزینه های نگهداری و بازرسی اتصالات
– امکان تغییر جهت باراش بارانی با وزش باد و …
با وجود چنین مشکلاتی نیز ، در صورت بررسی کامل شرایط زمین و مهیا بودن امکان راه اندازی سیستم آبیاری تحت فشار از نوع بارانی ، سود حاصله از این روش بسیار بالاتر از هزینه های اولیه خواهد بود و کیفیت و کمیت محصولات تولیدی نیز در صورت رعایت اصول مختلف کشت ، بسیار مناسب تر از روش های سنتی خواهد بود .
ماشین آبیاری قرقره ای :
این ماشین آبیاری دارای یک بوم مخصوص می باشد که با حرکت در سطح زمین آب را با استفاده از نازل های روی بوم به سطح زمین میرساند . سهولت در آبیاری ، عدم نیاز به نصب سیستم های ثابت ، امکان استفاده در زمین های مختلف و … از مهمترین خصوصیات این نوع ماشین آبیاری می باشد که روش آبیاری آن نشات گرفته از آبیاری تحت فشار بارانی می باشد .
روش آبیاری قطره ای :
در این روش که جزوی از روش های آبیاری تحت فشار می باشد، آب به صورت قطره ای در اختیار ریشه ی گیاه قرار میگیرد. در نتیجه تاثیر بسزایی در مصرف انرژی و بهره وری مناسب از آبیاری خواهد داشت.
فواید آبیاری قطره ای :
– عدم نیاز به نیروی کار زیاد
– جلوگیری از فرسایش خاک
– افزایش سرعت سیراب کردن گیاه
– عدم امکان رشد علف هرز با آبیاری متمرکز گیاه
– جلوگیری از هدر رفت انرژی
– امکان کوددهی
– امکان آبیاری در زمین های غیرصاف
– و …
فواید آبیاری قطره ای بسیار بالا می باشد که شاید دلیل آن را امکان کنترل پذیری دقیق آبیاری بتوان عنوان کرد .
مضرات آبیاری قطره ای :
– هزینه ای اولیه بالا
– نیاز به بررسی و نگهداری اتصالات
– امکان جویده شدن اتصالات پلاستیکی توسط جانوران
– کم آبی گیاه در صورت طولانی شدن فاصله دو آبیاری
– و …
آبیاری قطره ای امکان پیاده سازی در هر نوع زمینی را دارد چه زمینی شیبی تند داشته باشد و چه شرایط متفاوت تری. باتوجه به اینکه میتوان از لوله ی مخصوص آبیاری قطره ای که به آن نوار تیپ میگویند به روش های مختلف استفاده کرد ، پیاده سازی آن در هر نوع زمینی امکان پذیر می باشد .
یکی از روش های آبیاری دیگر که خود زیر مجموعه ای از آبیاری قطره ای می باشد، آبیاری زیر سطحی است .
آبیاری زیرسطحی :
در روش آبیاری زیر سطحی ، لوله ها و اتصالات در زیر زمین قرار دارند و آب را به صورت مستقیم در اختیار ریشه ی گیاه قرار میدهند . این روش به دلیل فواید بسیاری که دارد به عنوان روشی نوین و کارآمد در زمین های کشاورزی مختلف بخصوص زمین های کشاورزی با شیب غیریکنواخت و … که امکان اسیب در استفاده به نوار تیپ در آبیاری قطره ای در آنها وجود دارد ، قابل پیاده سازی می باشد .
در روش آبیاری زیرسطحی اتصالات در ارتفاعی مشخص از زمین قرار داده میشوند و سپس لوله های پیشرونده در عمق خاک قرار میگیرند . این روش سبب جلوگیری از کوتاه شدن عمر اتصالات در مجاورت آفتاب و … نیز خواهد شد که هزینه های تعویض قطعات از این لحاظ کاهش می یابد .
در مهمترین خصوصیات این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد :
– امکان استفاده در مراکز بادخیر و بسیار گرم
– جلوگیری از تبخیر آب در مناطقی که گرمای آب زیاد است
– کاهش هزینه های ناشی از مصرف آب
– کاهش امکان رشد علف هرز با کنترل کردن نقاط آبدهی
– تمرکز در آبدهی به ریشه و سیراب کردن ریشه گیاه و در نتیجه رشد بهتر گیاه
– امکان تمرکز در کوددهی و افزایش اثر کوددهی
– کاهش هزینه های ناشی از نیروی انسانی
– جلوگیری از فرسایش خاک
و …
در کنار فواید اشاره شده ، یک سری مشکلاتی نیز در راه اندازی این سرویس ها وجود دارد که به شرح زیر می باشد :
– امکان جویده شدن لوله ها و اتصال در زیر زمین
– هزینه راه اندازی بالا
– بررسی دوره ای اتصالات به منظور جلوگیری از گرفتگی
– انسداد نازل ها در اثر نفوذ ریشه های گیاه در آنها
– و …
جلوگیری از مسدود شدن نازل ها در آبیاری تحت فشار :
یکی از مهمترین اصول در آبیاری تحت فشار استفاده از سیستم های فیلتراسیون به منظور جلوگیری از گرفتگی نازل های آب رسان می باشد. در صورتی که آب شوری یا آهک داشته باشد و بدون فیلتراسیون به نازل ها برسد در مدت زمانی کوتاه خروجی نازل ها به دلیل تهنشینی مواد در ان نقطه ، دچار گرفتگی خواهد شد و این امر سبب افزایش هزینه های ناشی از نگهداری سیستم آبیاری تحت فشار میشود .
بدین منظور از سیستم های فیلتراسیون مختلفی در این روش آبیاری استفاده میشود تا آب در چندین مرحله تصفیه شده و مشکلی از بابت گرفتگی در آنها ایجاد نشود .
